el-Esmâ ve’l-Ahkâm Görüşleri Bağlamında İbâdiyye-Mu‘tezile Etkileşimi

Authors : Mehmet Yoldaş, Mehmet Kubat

Pages : 219-258

Doi:10.18403/emakalat.1117239

View : 488 | Download : 967

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hz. Ali’nin hilafet yıllarında yaşanan fitne olayları, fırkalaşma hareketlerinin başlamasına neden oldu. Bu dönemdeki toplumsal-siyasal olayların sonucu çeşitli konular farklı mahfillerde tartışılıyordu. Tartışılan konulardan “iman-kebire” ilişkisi gündemin en önemli konusuydu. Bu tartışmaların hararetle yapıldığı yerlerin başında Basra gelmekteydi. Basra’da etkin olan gruplar içerisinde İbâdiyye önemli bir konuma sahipti. Aynı şekilde Mu‘tezile’nin de ilim çevrelerinde hatırı sayılır bir ağırlığı bulunmaktaydı. Her iki mezhebin görüşleri incelendiğinde bazı konularda benzer düşüncelerin varlığı söz konusudur. Bir yandan bedevî kökenli İbâdiyye, diğer yandan entelektüel yönü ağır basan mevâlî kökenli Mu‘tezile arasında etkileşimin olacağını düşünmek mümkün görünmemekle beraber eserlerde zikredilen fikri yakınlık örnekleri, bu iki mezhep arasında bir fikri etkileşimin varlığını akla getirmektedir. Makalemizde “el-esmâ ve’l-ahkâm” görüşleri bağlamında her iki mezhep arasında özellikle teşekkül dönemlerini dikkate alarak fikirlerin benzerliğini tespit etmeye ve aralarında var olduğunu düşündüğümüz etkileşimi ortaya koymaya gayret edeceğiz.
Keywords : İslâm Mezhepleri Tarihi, İbâdiyye, Mu‘tezile, İman, Kebire