İsmâilî Yaratılış Düşüncesi: Ebû Ya‘kûb es-Sicistânî`nin Emr Teorisi Örneği

Authors : Yusuf Sansarkan, Cağfer Karadaş

Pages : 639-659

Doi:10.18403/emakalat.1198975

View : 333 | Download : 802

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İsmâilîliğin 4./10. yüzyıl Horasan-Mâverâünnehir dâîlerinden Ebû Ya‘kub es-Sicistânî, (ö. 361/971\\\'den sonra) Yeni Eflâtunculuğu mensubu olduğu mezhebin görüşlerine uyarlamıştır. Yeni Eflâtunculuğun ezelî âlem anlayışına karşı yoktan yaratmayı savunan İsmâilîliğin uzlaştırılma çabası, bir tür ara formülün ihdasını gerekli kılmaktadır. Bu uzlaştırma çabasının yanında, Tanrı\\\'nın yaratılanlarla en alt seviyede ilişkilendirildiği aşırı tenzih anlayışı, Yeni Eflâtunculukta görülen Tanrı\\\'nın varlığa illet sayılmasını da dışarıda bırakmaktadır. Tanrı\\\'nın ilk illet olduğunu reddeden Sicistânî, Kur\\\'an\\\'da ifade edilen \\\"ol\\\" (كن) emrinden yola çıkarak Emr adını verdiği bir kavramın varlığa illet olduğunu dile getirmiş ve onu varlık ile Tanrı arasında bir vasıta addetmiştir. Varlık kategorisinin dışında kabul edilen Emr, \\\"ol\\\" emriyle aynı değildir. Bu çalışma Sicistani\\\'nin Emr konusundaki görüşlerini, Plotinus\\\'un sudûr teorisi bağlamında, karşılaştırmalı bir biçimde ele almaktadır. Emr teorisinin tanıtılmasını amaçlayan çalışmanın sonucunda Sicistânî\\\'nin bu teoriyle, ezelî âlem düşüncesi ve yoktan yaratılışı bağdaştırmaya çalıştığı sonucuna varılmıştır. Bu çalışmanın hazırlanmasında, araştırma ve etik yayın ilkelerine uyulmuştur.
Keywords : İslam Mezhepleri Tarihi, İsmâilîlik, Yeni Eflâtunculuk, Yaratılış, Sudûr, Sicistânî