Bir İsmâilî Daisi ve Âliminin Hayatına Dair Kesitler: Hamîdüdin Kirmânî

Authors : Muzaffer Tan

Pages : 439-464

Doi:10.18403/emakalat.1210229

View : 435 | Download : 778

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İsmâilî davet başlangıçtan beri İsmâilîliğin en temel özelliklerinden birini oluşturmuştur. Hicri üçüncü asrın ortalarından itibaren organize olmuş halde ve büyük bir gizlilik içerisinde yürütülen İsmâilî davet önceleri Muhammed b. İsmîil’in şahsında somutlaşan beklenen Mehdi adına yapılırken, Fâtımîlerin kurulmasından sonra imamlar/halifeler adına yapılmıştır. Fâtımîler döneminde davetin yapısı belli bir hiyerarşi temelinde çok daha organize bir hal almıştır. Bu anlamda İslam coğrafyasının belli başlı bölgelerine çok sayıda dai gönderilerek Fâtımî propagandası yapılmıştır. Bu bölgeler arasında özellikle öne çıkan Irak bölgesi olmuştur. Abbâsî devletinin başkenti ve dönemin cazibe merkezi olan Bağdat bu anlamda davetin en yoğun olduğu yer olarak karşımıza çıkar. İsmâilî davet yapılanmasının önde gelen temsilcileri arasında Ebû Hâtim er-Râzî (ö. 322/933), Muhammed b. Ahmed en-Nesefî (ö. 332/943), Kadı Numan (ö. 363/974), Ebû Ya‘kûb es-Sicistânî (ö. 393/1003?), Hamîdüddin el-Kirmânî (ö. 411/1020), el-Müeyyed fi’d-Dîn eş-Şîrâzî (ö. 470/1077) ve Nâsır-ı Hüsrev (ö. 481/1088) gibi çok sayıda İsmâilî dai ve düşünür zikredilebilir. Bunlar arasında Hamîdu’d-Dîn el-Kirmânî en kayda değer dailerdendir. Gerek Irak ve Mısır’da İsmâilî davet adına yaptıkları gerekse yazdığı eserleriyle İsmâilî düşünce sistemi içerisinde iz bırakmış bir âlimdir. Bu makale Kirmânî’nin hayatına dair birtakım kesitler sunabilmeyi ve İsmâilî düşüncesi içerisindeki yerine kısaca değinmeyi amaçlamaktadır.
Keywords : İslam Mezhepleri, İsmâilî Davet, Kirmânî, Hâkim-Biemrillâh, Fâtımîler, Islamic Sects, Ismaili Dawah, al-Kirmânî, al-Hâkim bi-Amr Allah, Fatimids