İmâmiyye Şîası’nda Mehdî İnancının Kurumsallaşması ve Gaybet Döneminde Ortaya Çıkan Mehdîlik İddiaları

Authors : Aydın Bayram

Pages : 319-344

Doi:10.18403/emakalat.1454658

View : 265 | Download : 398

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Beklenen kurtarıcı anlayışı bazı farklılıklar olsa da çeşitli din ve kültürlerde bir olgu olarak vardır. İslam tarihinde Hz. Ali’den (öl. 40/661) sonraki süreçte teşekkül eden Şîa mezhebinde Hz. Ali ve onun evlatları imâmet doktrini çerçevesinde imam olarak nitelendirilmişlerdir. Kimi zaman politik kimi zaman da manevî liderlik atfettikleri imamların ölümünü kabullenmekte zorlanan mezhep mensupları, takip ettikleri imamın tekrar dünyaya geleceğine ve zulümle dolu olan yeryüzünü adaletle yöneteceğine inanmaktadırlar. Mezhebin günümüze ulaşan ana kollarından İmâmiyye Şîası’nda imâmet doktrini temel inanç esaslarından birisidir ve imâmet silsilesi on ikinci imam, Muhammed b. el-Hasan ile son bulmuştur. On ikinci imamın 260/874’te gaybete girmesinin ardından onun el-mehdî (hidayet olunmuş), el-muntazar (beklenen) unvanıyla bir gün gelip zulüm ile dolu olan dünyayı adalet ile yöneteceği anlayışı İsnâaşeriyye Şîası’nda önemli bir inanç esası haline gelmiştir. Bu çalışma, gaybet dönemi olarak adlandırılan süreçte Şîa içerisinden ortaya çıkan mehdîlik iddialarını kronolojik olarak incelemektedir. Özellikle İmâmiyye Şîası’nın yoğun olarak yaşadığı İran ve çevresinde kendisini beklenen kurtarıcı mehdî olarak ilan eden veya ilan edilen kişiler etrafında bazı mehdîlik hareketleri ortaya çıkmıştır. Hurûfilik, Müşaşa’a, Safevîlik, Bâbîlik ve Bahâîlik gibi mehdîlik fikri etrafında ortaya çıkan hareketler bu makalede ele alınmaktadır.
Keywords : İslam Mezhepleri Tarihi, Şiîlik, İmâmiyye, Mehdîlik, Gaybet, Ric’at