Tanrı’nın Tekliğini İspat: Şehristânî’nin Tevhîd Savunusu

Authors : Tarık Tanrıbilir

Pages : 345-373

Doi:10.18403/emakalat.1467858

View : 167 | Download : 265

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam düşüncesinde Tanrı’nın tekliği, merkezi bir yer teşkil etmektedir. Zira Kur’an’ın en çok önemsediği ve kesinlikle taviz vermediği konuların başında Tanrı’nın tekliği gelmektedir. Ayrıca Kur’an’da affedilemeyecek en büyük günah olarak şirkin tanımlanması, onun zıttı olan tevhidin önemini göstermektedir. Kelâm ilmi, Tanrı’nın tekliğini kanıtlamayı amaçladığı için tevhîd ilmi olarak da adlandırılmıştır. Kur’an’ın tevhîd vurgusu ve tevhîd prensibini tehdit eden politeist inanç mensuplarının itiraz ve meydan okumaları, Tanrı’nın tekliğini savunmak için nakli delillerin yanı sıra akli delillere de başvurulması konusunda kelâm bilginlerini harekete geçirmiştir. Şehristânî, Tanrı’yı her bakımdan tek ve emsalsiz olarak nitelendirmektedir. Ona göre en hususi tanrısal nitelik, yaratma kudreti olarak belirginleşmektedir. Şehristânî, önceki kelâm bilginlerinin Tanrı’nın tekliğini kanıtlamak amacıyla başvurdukları burhân-ı temânu` ve burhân-ı tevârüdü kendine has yöntemiyle yorumlamakta ve söz konusu kanıtları tahkim ve takviye etmek amacıyla burhân-ı istiğnâ adını verdiğimiz özgün kanıtını ortaya koymaktadır. Söz konusu kanıtlardaki tüm varsayımlar, birden çok ilahın akli olarak imkânsız olduğunu göstermekte ve Tanrı’nın tekliğini pekiştirmektedir. Çalışmamızda, Şehristânî’nin ilgili görüşleri kapsamlı bir şekilde incelenmekte, bu görüşlerin detaylı analiz ve değerlendirmesi yapılmakta ve nihai olarak bütüncül bir sonuç ve değerlendirme sunulmaktadır.
Keywords : Kelâm, Şehristânî, Burhân-ı Temânu`, Burhân-ı Tevârüd, Burhân-ı İstiğnâ