Hikmet Kavramı Üzerinden Alevi Gelenek Hakkında Bir İnceleme

Authors : Cenksu Üçer

Pages : 476-527

Doi:10.18403/emakalat.1597411

View : 381 | Download : 279

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Alevî nitelemeli gelenekte hikmet anlayışı incelenmektedir. İslam Mezhepleri Tarihi alanında zihniyet analizi üzerinde önemle durulmaktadır. Zihniyet analizinde, yapılan çözümlemelerin ana unsurlarından biri kavramlardır. Zira her mezhep, ekol ve geleneğin zihniyeti, kavramlara yüklediği anlamlarla şekillenmektedir. Hikmet kavramı farklı mezhep, ekol ve geleneklerde var olan ana kavramlardandır. Alevî nitelemeli gelenekte hikmet anlayışının ortaya konulması, hakkında farklı tartışmaların bulunduğu bu geleneğin konumunun anlaşılmasına katkı sağlayacaktır. Çalışmada yakın zamanda daha çok Alevî kelimesiyle nitelendirilen; geleneksel olarak ise Ağuçan, Dede Garkın, Hacı Bektaş, Hıdır Abdal, Hubyar, Şücaaddin Velî, Uryan Hızır gibi ocak isimleriyle anılan gelenek mensuplarında hikmet anlayışının incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın temel hipotezi, Alevî gelenekteki hikmet anlayışının, geleneğin tasavvuf karakteri ve Yesevîlik’le irtibatı dolayısıyla genelde tasavvuf özelde İslam kültür ve geleneğinin bir parçası/yansıması olan Yesevîlik’teki hikmet anlayışı ile mütenasip olacağı şeklindedir. Nitel hüviyetli bu araştırmada hikmet kavramı bağımlı değişken; tasavvuf, Yesevîlik ve Alevî gelenek bağımsız değişkenler olarak belirlenmiştir. Fenomenolojik yaklaşım esas alınarak yürütülen araştırmada doküman taraması kapsamında özellikle Yesevî hikmetlerine dair eserler ile Alevî gelenekte önemli görülen deyiş/nefesleri içeren eserler taranmış, elde edilen veriler deskriptif/tasviri yaklaşım çerçevesinde bağımsız değişkenlere göre mukayeseli bir şekilde incelenerek içerik analizi yapılmıştır. Alevî gelenekteki hikmet anlayışının gerek tasavvuf gerek Yesevîlik geleneğindeki hikmet anlayışı ile örtüştüğü görülmektedir.
Keywords : İslam Mezhepleri Tarihi, Alevî Gelenek, Hikmet, Tasavvuf, Yesevîlik.