İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDEN OSMANLI DEVLETİ’NE HÂKİM YARDIMCILIĞI

Authors : Betül Kayar

Pages : 1057-1081

Doi:10.58820/eruhfd.1574940

View : 62 | Download : 107

Publication Date : 2024-10-28

Article Type : Research Paper

Abstract :7413 sayılı kanun ile Hakim ve Savcılar Kanunu’nda değişiklik ya- pılmış ve yargı teşkilatımıza hakim savcı yardımcılığı getirilmiştir. Yargı teşkilatımız bakımından bir ilk olmakla birlikte bu kuruma benzer ör- neklerin tarihimizde mevcut olduğu bilinmektedir. Hakim savcı yar- dımcılığına hukuk tarihimizde en benzer kurum Osmanlı adli teşkila- tında görev almış nâiblerdir. Osmanlı öncesi ve hatta İslamiyet öncesi- ne gidildiğinde benzer bir kurumun mevcut olup olmadığı sorusu ise bu çalışmanın konusudur. Çalışmada İslamiyet öncesi Türk ve Moğol dev- letleri ile İslamiyet sonrası Türk ve Müslüman devletler hakkında önemli bilgiler veren literatür taranmış ve şu sonuçlara varılmıştır:İslamiyet öncesi Türk devletlerinde devlet işlerinde yardımcılar olması önemsenmiş ve öğütlenmiştir. Fakat yargı işini yürütenlere yardımcı olan görevlilerden bahseden açık bir bilgiye rastlanılamamıştır. Çağa- tay Hanlığı ve İlhanlılar’da ise yargılama işlerini yürütenlerin yardımcı- ları olduğu görülmüştür. İslam Devleti’nde Hz. Peygamber döneminden itibaren yargı işlerini yürüten kimselerin çeşitli işlerle görevlendirdiği hakim yardımcısı benzeri kimseler olmuştur. Dört Halife döneminde de bu uygulama sürdürülmüştür. Abbasiler döneminde kadıların belirli işlerle yetkilendirdiği nâibler çeşitli açılardan kadılara yardımcı olmuş- tur. Tarafların farklı mezhepten olması ve talep etmeleri halinde kadı- lar, ilgili mezhebe mensup kimseleri söz konusu uyuşmazlık için görev- lendirebilmiştir. Bu noktada görev alanların da hakim yardımcılığına benzer işlev gördüğü söylenebilir. Memlük Devleti’nde de Abbasi uygu- lamasına benzer uygulamalar mevcut olmuştur. İşlerin yoğunluğu se- bebiyle yargı işlerine bakmak üzere veya farklı mezhepler söz konusu olduğunda vekiller görevlendirilebilmiştir. Ayrıca Memlük Devleti mahkemelerinde görevleri açık olmamakla birlikte sayısı birden fazla olan nâiblerin bulunduğu görülmüştür.
Keywords : Hakim Yardımcılığı, İslamiyet Öncesi, Türk, İslam hukuku, hukuk tarihi