Günümüz Türk Lehçelerinde Gereklilik

Authors : Hikmet KORAŞ

Pages : 131-141

View : 16 | Download : 13

Publication Date : 2006-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bugün yazı dili olarak kullanılan Türk Lehçelerinin hepsinde “Eski Türkçe” deki gereklilik çekimi şekli aynen veya benzer şekilde, aynı mantıkla yapılmaktadır. “Batı Grubu Türk Lehçelerinde”, Güney Azerbaycan ve Irak Azerbaycanı hariç, eski çekimin yanında sonradan gelişen –malı/-meli sıfat fiil ekiyle de gereklilik çekimi, benzer veya farklı şekillerde yapılır. Bu iki lehçede çekim sadece gerek kelimesi yardımıyla yapılırken, nadiren de olsa –malı/-meli eki kullanılmaktadır. Doğu grubu ise çekimi sadece kerek kelimesi ve onun eş anlamlısı lâzım kelimesi ile yaparken, Kuzey grubu Türk lehçeleri kerek, gacet ve teyis (ti), tiyeş kelimelerini kullanarak aynı mantıkla gereklilik çekimini yapmaktadırlar. Kırgız Türkçesinde istek çekimi gereklilik yerine de kullanılmaktadır. Çuvaş Lehçesinde Oğuz grubundaki eke benzer şekilde ortaya çıkmış –malla/-melle eki yardımıyla çekim yapılırken, Yakut Lehçesinde çekim, yine bir sıfat-fiil eki yardımıyla, aynı mantıkla yapılmaktadır
Keywords : gerek, lâzım, teyis ti, tiyeş, gacet, kerek