ƏLİŞİR NƏVAİ: HƏYATI, DÖVRÜ VƏ YARADICILIĞI

Authors : Almaz ULVİ BİNNATOVA

Pages : 75-85

View : 22 | Download : 18

Publication Date : 2018-08-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Dahi müt ə f ə kkir Ə lişir N ə vai biri-birind ə n göz ə l, lirik-romantik, realist-tarixi, ə d ə bi-b ə dii, f ə ls ə fi-t ə s ə vvüf v ə elmi-n ə z ə ri ə h ə miyy ə t ə malik ölm ə z ə s ə rl ə r mü ə llifidir ki, dünya klassikl ə ri sırasında özün ə m ə xsus yer tutmuşdur. T ə qdim olunan bu m ə qal ə d ə şairin h ə yatı, dövrü, yaradıcılığı haqqında faktlara isnad ə n geniş araşdırmalar t ə qdim olunur. Ilk olaraq, N ə vainin doğulub – böyüdüyü ail ə haqqında, onun uşaqlıq v ə g ə nclik ill ə ri, şairlik h ə yatına ilk addımları araşdırılmışdır. Daha sonra el ə bu müst ə vid ə şairin yaşadığı dövr xarakteriz ə olunur. Onun teymuril ə r sarayı il ə ə laq ə si t ə sirind ə dövrün ictimai-siyasi hadis ə l ə rin ə işıq salınır. Burada N ə vai v ə onun ail ə sinin f ə aliyy ə ti, tutduğu mövqe aydınlaşdırılır. Daha sonra N ə vai yaradıcılığı haqqında araşdırmalar t ə qdim olunur. Oxucu N ə vainin bütün ə d ə bi irsi i tarixi xronologiya il ə m ə lumatlandırılır. T ə dqiqatçılar üçün bu m ə nb ə l ə r ilk d ə f ə ümumil ə şdirilmiş ş ə kild ə diqq ə t ə çatdırılır. N ə vainin yaşam t ə rzi, onun müasirdaşları böyük övliya v ə şairl ə rl ə görüşü, ustadları, dostları, Şah Hüseyin Bayqara il ə dostluq ə laq ə l ə ri tam t ə f ə rrüatla verilm ə si d ə maraqlı t ə sir bağışlayır. Çağatay türkc ə sind ə ilk “X ə ms ə ” mü ə llifi, “Divan”ları, elmi-n ə z ə ri ə s ə rl ə ri v ə onlar haqqında yığcam m ə lumatla tanışlıq m ə qal ə nin üstünlükl ə rind ə n hesab ed ə bil ə rik. Çağatay türkc ə sind ə yazılmış t ə zkir ə l ə rin (“M ə calis ün-n ə fais” v ə “N ə saim ül-m ə h ə bb ə t”) ideya-m ə zmun xüsusiyy ə tl ə ri, yazılma tarixl ə ri (s ə b ə bl ə ri) v ə elmi-n ə z ə ri ə h ə miyy ə ti aşıqlanmışdır. “İki dilin müqayis ə si” (“Muhakim ə t ül-lüğ ə teyn”) elmi ə s ə rind ə fars dili il ə türk dilinin müqayis ə si konkret misallarla göst ə rilir v ə türk dilinin üstünlükl ə rini göst ə rmişdir. Bu ə s ə r biu gün d ə öz aktuallığını qoruyub saxlamışdır. Ümumiyy ə tl ə , m ə qal ə d ə türk dünyasının müt ə f ə kkir şair v ə alimi Ə lişir N ə vainin ist ə r ə d ə bi ş ə xsiyy ə t kimi, ist ə rs ə d ə irsinin z ə nginliyi v ə tarixi ə h ə miyy ə ti baxımından layiqli ş ə kild ə t ə dqiq v ə t ə qdim olunmuşdur.
Keywords : Ə Nəvai, Divan, Xəmsə, poeziya, eski edebiyat, klasik edebiyat