ÂLEMİN VE ÂDEMİN DÖRT ANA UNSURU: GARÎB-NÂME’DE “ANÂSIR-I ERBAA”

Authors : Aysun ÇELİK

Pages : 312-339

View : 21 | Download : 16

Publication Date : 2019-02-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk dilinin hamilerinden ve klasik Türk edebiyatının banilerinden Âşık Paşa’nın Garîb-nâme adlı mesnevisi, kâinata hikmetle bakmanın öz bir ifadesi, hikmetten hakikate ermenin özgün bir numunesidir. Tasavvufi remizleri, imgeleri kullanmadaki sadeliği ve başarısı dolayısıyla Âşık Paşa, klasik Türk edebiyatının mazmunlarını değerlendirirken ilk müracaat edilmesi gereken şairlerden biridir. Kendi varlığını tabiatın varlığından ayırmayan, her türlü ihtiyacının karşılığını doğada arayan insanoğlu, öze ve cevhere dair soruları “dört element” etrafında cevaplamaya çalışmıştır. “Su, ateş, toprak, hava” unsurlarını tanımlayan anâsır-ı erbaa, düşünce tarihi boyunca üzerinde durulan, tartışılan, ontolojik bir mesele olmakla birlikte klasik Türk edebiyatının da temel mazmunlarındandır. Bu çalışmanın birinci bölümünde, “anâsır-ı erbaa, çehâr-anâsır” gibi tamlamalarla ifade edilen, âlemin ve âdemin temelini oluşturduğu düşünülen dört elementin Garîb-nâme’deki yansımaları; ikinci bölümünde ise toprak, su, ateş ve yelin Garîb-nâme’de müstakil olarak işlendiği beyitler üzerinde durulmuştur. 
Keywords : Âşık Paşa, toprak, hava, su, Garîb nâme, ateş