KÜÇÜK MESNEVİLERLE YAZILAN ‘ARZ-I HÂLLER

Authors : Enes YILDIZ

Pages : 988-1035

View : 21 | Download : 13

Publication Date : 2019-08-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk şiirinde beyitlerle yazılan nazım şekillerinden biri de mesnevidir. Mesneviyi, beyitlerle yazılan diğer nazım şekillerinden ayıran özelliği, her beyitte ayrı kafiyeye yer verilmesidir. Divan şiirinde müstakil eser olan mesneviler yanında divanlarda yer alan küçük mesneviler de bulunmaktadır. Müstakil mesnevilerle divanlarda yer alan mesnevileri ayıran temel ölçüt, müstakil mesnevilerin belli bir plan dâhilinde yazılıp kitaplaşmasıdır. Küçük mesneviler incelendiğinde muhteva çeşitliliğinin dikkat çekici olduğu görülecektir. Çünkü küçük mesnevilerle “ tevhit, na’t, nasihatnâme, miraciye, fahriye, methiye” gibi türlerin yanında “silsilenâme, besmelenâme, istiftâ, şehir şiiri, firâknâme, sıhhatnâme, kalemiye, manzum mektup, manzum hikâye” gibi farklı konular da işlenmiştir. Küçük mesnevilerle yazılan kişisel hayat ile ilgili türlerden biri de ‘arz-ı hâllerdir. Edebî bir terim olarak ‘arz-ı hâl şairin hâmîye/memdûha veya belli makamdaki bir kişiye içinde bulunduğu maddi ve manevi durumu arz ettiği, taleplerini sıraladığı ve şikâyetlerini dile getirdiği manzumelerdir. ‘Arz-ı hâller şair-patron ilişkisinde tarafların durum, tavır ve tepkilerini göstermesi, şairlerin hayatlarına ve yazıldığı dönemin sosyal hayatına dair bilgiler vermesi noktasından önemli metinlerdir. Bu çalışma küçük mesnevilerle yazılan ‘arz-ı hâllerin incelenmesinden oluşmaktadır. Çalışmamızda öncelikle ‘arz-ı hâller hakkında kısa bilgi verilecek, ardından ise XV. yüzyıldan 1, XVI. yüzyıldan 27, XVII. yüzyıldan 13, XVIII. yüzyıldan 15, XIX. yüzyıldan 3 olmak üzere toplam 59 ‘arz-ı hâl şekil, muhteva, dil ve üslûp özellikleriyle incelenecektir.
Keywords : Klasik Türk Şiiri, Küçük Mesnevi, Arz ı Hal