ŞABAN KÂMÎ’NİN DİVANINDA ÂYET İKTİBASLARI VE TELMİH ÖRNEKLERİ

Authors : Muhammed Felat AKTAN

Pages : 517-538

View : 27 | Download : 13

Publication Date : 2020-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik edebiyatın oluşumunda ve şekillenmesinde dinî içerikli unsurların önemli bir yeri vardır. Yaratıcı tarafından belirlenmiş evrensel hükümleri içeren İslam dini, divan edebiyatının muhtevasını oluşturan ögelerin başında gelmektedir. Dinî unsurlar içerisinde yer alan âyetler birçok divan şairi tarafından tam veya nakıs bir şekilde edebî sanat adı altında kullanılmıştır. Şairler, Kur’ân-ı Kerîm’den iktibas ve telmih yoluyla istifade etmiş, hem lafzî hem de anlamsal bağlamda beyitlerde bu ıstılaha yer vermiştir. On dokuzuncu yüzyılda teceddüt olarak anlamlandırdığımız bir dönemde yaşayan Şaban Kâmî Efendi, divan sahibi olmanın yanında birçok alanda eserler vermiştir. Bu çalışmamızda şair, hafız, hattat, müderris ve fakih kimliğiyle ön plana çıkan Şaban Kâmî Efendi’nin şiirlerinde Kur’ân-ı Kerîm’den ne şekilde yararlandığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın giriş bölümünde iktibas ve iktibas çeşitleri tanıtılmış ve ardından Şaban Kâmî hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde âyetler, şiirde kullanım şekillerine göre tam ve nâkıs iktibas olmak üzere ele alınmıştır. Daha sonra âyetler; sûre isimlerinin verilmesi ile oluşan iktibas, lafzî iktibas, mânen iktibas ve telmih yoluyla iktibas şeklinde dört başlıkta incelenmiştir. Yaptığımız incelemeler sonucu Şaban Kâmî’nin daha çok telmih ve nakıs lafzî iktibastan yararlandığı görülmüştür. Âyetlerin ait olduğu sûreler ve âyet numaraları beyitlerin sonunda verilmiş, sonrasında iktibasların Divan’da kullanımı örneklendirilmiştir. Necm sûresinin 9. âyetinin nakıs lafzî iktibas olarak şair tarafından en çok başvurulan âyet olduğu tespit edilmiştir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla toplamda 37 sûreden 58 âyetin Divan’da iktibas ve telmih olarak yer aldığı görülmüştür.
Keywords : Kâmî, İktibas, Âyet, Nakıs