İSKEÇELİ MÎR-İ ʻALEM-ZÂDE RİFʻAT’İN BİLİNMEYEN BİR ESERİ: MANZUM AVÂMİL TERCÜMESİ

Authors : Fatih Koyuncu, Giyasi Babaarslan

Pages : 845-874

Doi:10.58659/estad.1493898

View : 96 | Download : 78

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam dinini kabul eden toplumların başta Kur’an’ı anlamak amacıyla Arapçayı öğrenme ihtiyacı zaruri hale gelmiştir. Hadis, tefsir, fıkıh ve kelam gibi ilimlerin ve dinî metinlerin daha iyi anlaşılması için Arapça gramer kaidelerinin anlatıldığı birçok eser kaleme alınmıştır. Arap gramerinin temel konularından olan nahiv ilminin içerisinde avâmil de yer almaktadır. Avâmil kitaplarında, Arapça kelimelerin sonunda bulunan harekelerin ve bazı harflerin cümledeki durumlarına göre değişikliğe uğraması konu edilmektedir. Osmanlı döneminde Abdülkâhir el-Cürcânî’nin el-Avâmil adlı eseri ile Birgivî Mehmed Efendi’nin el-Avâmilü’l-cedîd’i bu konudaki iki geleneği meydana getirmiştir. Birçok dile aktarılan bu eserler üzerine şerh, haşiye ve talikat türünden metinler yazılmıştır. Dilbilgisi metinlerinin daha kolay ezberlenmesi amacıyla bu eserlerin bazen manzum olarak tercüme edildiği bilinmektedir. Türk edebiyatında avâmil konusunda gerek manzum gerekse mensur birçok eser yazılmıştır. Manzum avâmil tercümesi kaleme alan müelliflerden biri de İskeçeli Mîr-i ʻAlem-zâde Rifʻat’tir. Kaynaklarda şairin bu eserinin varlığından bahsedilmemiştir. Manzumede mahlasın dışında bahsi geçen isimler ve düşürülen tarih gibi bazı veriler bu eserin ona ait olduğuna işaret etmektedir. Bu eser, Birgivî’nin meşhur eseri olan el-Avâmilü’l-cedîd’in manzum tercümesidir. 170 beyitten müteşekkil olan bu manzumenin bir nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde bulunmaktadır. Bu çalışmada avâmil hakkında bilgi verilmiş ve eserin mütercimi kaynaklardaki bilgilere göre tanıtılmıştır. Daha sonra eserin muhtevası üzerinde durulduktan sonra tercümenin metni sunulmuştur.
Keywords : Avâmil, Birgivî, el Avâmilül cedîd, tercüme, Rifat