İLMİHAL GELENEĞİNDE BİR KİLOMETRE TAŞI: MUKADDİMETÜ’S-SALÂT VE ÇEVRESİNDEKİ EDEBİYATIN TAHLİLİ

Authors : Necmettin Azak

Pages : 46-77

Doi:10.58659/estad.1610599

View : 54 | Download : 33

Publication Date : 2025-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma ilmihâl geleneğinin önemli bir metni olan Mukaddimetü’s-Salât (Fıkhı Keydânî) üzerine odaklanmaktadır. Eserin müellif aidiyetine ilişkin tartışmalar, isimlendirme farklılıkları ve metin üzerindeki yorumlar dikkate alınarak hem metnin kimliğini netleştirmek hem de bu metin üzerine yapılan şerh, haşiye ve tercümeleri kapsamlı bir şekilde incelemek amaçlanmıştır. Çalışma Mukaddimetü’s-salât ve ilgili metinlerin yazma nüshalarının tespiti, fiziksel ve içerik analizleri ile bu nüshalar arasında bağlantıların kurulması yoluyla metnin özgünlüğünü ve tarihî bağlamını açıklığa kavuşturmayı hedeflemiştir. Araştırmada öncelikle eserin mevcut yazma nüshaları tespit edilmiş, bu nüshalar fiziksel ve içerik yönünden detaylı bir incelemeye tabi tutulmuştur. İstinsah tarihleri, yerleri ve nüshaların fiziki özellikleri belirlenmiş; ayrıca eserin çeşitli dönem ve bölgelerde aldığı farklı isimlendirmeler üzerinde durulmuştur. Tabakât ve terâcim literatüründeki döngüsel aktarımların, kataloglardaki hataların ve yazma eserlerdeki yanlış notların müellif aidiyeti üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bunun yanı sıra eserin namaz konusunu ele alırken kullandığı kategorik yöntem ve sistematik yaklaşımın ilmihâl geleneğinin gelişimindeki özgün katkısı vurgulanmıştır. Elde edilen bulgular Mukaddimetü’s-Salât\\\'ın yalnızca bir ilmihâl metni olmanın ötesinde, farklı coğrafyalarda geniş bir kabul görmüş ve şerh, haşiye ve tercümeler yoluyla etki alanını artırmış bir eser olduğunu göstermektedir. Bu durum metnin ilmihâl literatüründe bilgi aktarımı açısından merkezi bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Çalışma, eserin şerh ve tercümelerle zenginleşen literatürü aracılığıyla hem tarihsel hem de pedagojik bağlamda önemli bir değer taşıdığını kanıtlamış; ilmihâl geleneğinin çeşitliliğini ve sürekliliğini gözler önüne sermiştir. Böylece Mukaddimetü’s-Salât\\\'a dair bu kapsamlı değerlendirme, gelecekteki araştırmalar için sağlam bir temel sunmaktadır.
Keywords : İslâm Hukuku, İlmihal Geleneği, Keydânî, Mukaddimetü’s-Salât, Yazma Eser.