Embriyonun Ontolojik Statüsü Ahlaki Statüsünü Belirler mi?

Authors : Emine Göçer

Pages : 186-209

Doi:10.51702/esoguifd.1575573

View : 97 | Download : 63

Publication Date : 2025-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, embriyonun ontolojik statüsünün imkânı ve bu statünün dayandırıldığı zeminin ahlaki temeli hakkındaki tartışmalara yer verilmiştir. Embriyonun ontolojik statüsü hakkındaki tartışmalar, tözcü kuram ve devamlılık kuramı çerçevesinde tartışılmıştır. Tözcü kuram, ontolojik anlamda embriyonun değişmez bir özü olduğunu kabul eder. Bu kuram metafiziksel bir yaklaşım olmakla birlikte teizmin bakış açısıyla da uyumludur. Teistik düşüncede Tanrı’nın insana kendi ruhundan bir ruh verdiği bilinir. Bunun neticesinde insanın değişmez bir öze/doğaya sahip olduğu düşünülür. Bu yaklaşım da tözcü ontoloji ile uyumlu metafiziksel bir bakış açısı içerir. Diğer taraftan, teistik yaklaşıma göre, insan, Tanrı tarafından yaratıldığı gerekçesiyle saygınlığı hak eden bir varlık olarak görülür. Hıristiyan ve İslam düşüncesinde bu görüşü destekleyen örneklere yer verilmiştir. Bunlar sırasıyla ´imago dei´ ve ´insanın tüm yaratılanlardan üstün kılınması´ şeklinde ifade edilebilir. Teistik düşüncede yer bulan insanın saygınlığı kavramı tözcü kuramı destekleyen metafiziksel bir temel olmakla birlikte bu kavram insana ahlaki bir statü de verir. Bu yönüyle embriyoya ontolojik bir statü veren (potansiyel açıdan insan olarak gören) tözcü ontolojiyi destekleyen insanın saygınlığı tezinin embriyoya ahlaki bir statü vereceği düşünülmüştür. İnsanın ontolojik olarak saygın bir varlık oluşundan hareketle ilk biyolojik anından embriyo dönemine, oradan bebeklik dönemine ve bu şekilde süregiden her anının bir öncekine nispetle değerli olacağı fikri, bu kavramla olan ilişkiyi destekler niteliktedir. Saygınlık tezi, embriyonun ait olduğu türü, doğası ve potansiyelliği ile de doğrudan ilişkili görünür. Öncelikle saygınlık kavramının türcülük yaklaşımıyla ilişkisi vurgulanmıştır. Ancak türcülük karşıtı yaklaşımlar, insanın diğer canlılar kadar saygın olduğu düşüncesine karşı seküler tezler ileri sürdükleri için ilk başlıkta, teistik yorumun seküler yorumlarla çatıştığı noktalar dikkate alınarak, insanın saygınlığı kavramı hakkında tutarlı bir tutum belirlenmeye çalışılmıştır. Embriyonun kişisel özdeşliği konusunda benimsenen tözcü ontoloji, metafiziksel bir tez olan özcülük yaklaşımı ile de destelenmiştir. Özcülük her türün kendine ait bir değişmeyen yönü olduğunu vurgular. Doğal türlerin embriyodaki belirli aşamalarda ortaya çıktığı düşünülür. Devamlılık kuramı savunucuları ise embriyonun değişmeyen bir öze sahip olmadığını ve insan olma eşiği gibi bir anı diğerinden ayıran belirli bir eşiğin bulunmadığını savunarak herhangi bir tözcü ontolojinin varlığını inkâr ederler. Onlar, embriyo üzerinde ancak uzlaşımsal manada bir ahlaki statüye erişilebileceklerini iddia ederler. Bu tutum ise embriyonun korunmasına yönelik gerçekçi bir temelden ziyade kaygan bir zemin sunar. Bu nedenle embriyoya yönelik tözcü nitelikte ontolojik bir temel sunmanın daha tutarlı olduğu savunulmuştur. Bununla birlikte tözcü ontolojiye ve insanın saygınlığı tezine karşı getirilen eleştirilere de yer verilerek makul cevaplar sunulmaya çalışılmıştır. Embriyonun ontolojik bir statüsü olduğunu tözcü kuram çerçevesinde açıklarken bu kuramın insanın saygınlığı, türcülük ve özcülük gibi kavramlarla da uyumlu olduğu gösterilmeye çalışıldı. Embriyonun ontolojisi hakkında ileri sürülen potansiyellikten gelen argümanın önemli bir yeri olduğu vurgulanmıştır. Bu argüman, insana Tanrı tarafından verilen ruhun/özün ‘bilkuvve halinde’ bulunması itibariyle de bir saygınlık kazandırdığı düşüncesiyle uyumludur. Bütün olarak bu yaklaşımlar çerçevesinde ele alınan embriyonun ontolojik statüsünün ahlaki statüyü belirlediği sonucuna varılmıştır. Makalede biyoetik alanında analitik bir yöntem kullanılarak metafiziksel konulara ilişkin tahliller yapılmıştır. Bu makalenin önemi ise Batı literatüründe çokça yer bulan embriyonun ontolojik statüsüne ilişkin tartışmalara seküler temelde yer verilirken metafiziksel temelde daha az araştırmaya konu olduğu düşüncesine dayanır.
Keywords : Din Felsefesi, Biyoetik, İnsanın Saygınlığı, Tözcü Ontoloji, Özcülük, Kişisel Özdeşlik, Ahlaki Statü, Embriyo