Cumhuriyet’in Erken Dönem Dış Siyasa Uygulamalarında Gözlemlenen Kısıtlayıcı ve Kolaylaştırıcı Faktörler: Sistem, Devlet ve Birey Düzeylerinde Analiz

Authors : Baybars Öğün

Pages : 218-235

Doi:10.32709/akusosbil.1328138

View : 110 | Download : 121

Publication Date : 2023-11-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, Cumhuriyet’in erken döneminde Türkiye’nin dış siyasasını incelemektedir. Çalışmanın araştırma sorusu, iki dünya savaşı arası dönemdeki Türk dış siyasa uygulamalarını etkileyen faktörlerin neler olduğuna yöneliktir. Çalışmanın alt araştırma sorusu ise dış siyasa uygulamalarına hangi faktörlerin kısıtlayıcı ve hangi faktörlerinse kolaylaştırıcı etki yaptığını sorgular. Dış siyasanın tasarlanması veya karar alma süreçleri ile uygulama aşaması ayrımı yapılarak sadece uygulamalara odaklanılacaktır. Dış siyasa kararlarının nasıl ve hangi süreçlerde alındığıyla ilgilenilmemektedir. Bunun yanında Türkçe literatürde üzerinde ayrıntılı olarak durulmayan, kısıtlayıcı ve kolaylaştırıcı faktörler ayrımına gidilecektir. Makalede analitik-açıklayıcı metodoloji kapsamında, uluslararası politika çalışmalarında başvurulan klasik analiz düzeyleri kullanılacaktır. Sistem düzeyinde uluslararası politik sistemdeki çok kutuplu güçler dengesi ve Büyük Güçler’e coğrafi yakınlık; devlet düzeyinde Türkiye’nin siyasi, toplumsal ve ekonomik koşulları; birey düzeyinde ise Cumhuriyet’in erken döneminin "tek adamı” olan Mustafa Kemal Atatürk’ün liderlik özellikleri ve dış siyasaya yaklaşımı ele alınacaktır. Analiz düzeylerine göre çok sebepli bulgulara ulaşılmaktadır. İlgili dönem Türkiye’nin dış siyasa uygulamalarına sistem ve devlet düzeylerindeki faktörlerce kısıtlayıcı, buna karşılık sistem ve birey düzeylerindeki faktörlerce kolaylaştırıcı etkiler gözlemlenmektedir. Sistem düzeyi faktörlerin hem kısıtlayıcılık hem de kolaylaştırıcılık bağlamında daha belirleyici olduğu bulgusuna ulaşılmaktadır. Devlet düzeyi faktörlerin dış siyasa uygulamalarına yönelik kısıtlayıcı baskıyı artırmasına rağmen, birey düzeyi faktörlerin ise bu baskıyı belli ölçüde ortadan kaldırdığı sonucuna varılmaktadır.
Keywords : Erken dönem Cumhuriyet, Türk dış siyasası, analiz düzeyleri, kısıtlayıcı faktörler, kolaylaştırıcı faktörler