Ziya Gökalp’in Görüşlerine Muhalif Bir Zümre: Anadolucular

Authors : Hüseyin Taşlı

Pages : 361-370

Doi:10.32709/akusosbil.1568902

View : 8 | Download : 13

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Ziya Gökalp, Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecinde doğmuş ve devletin yıkılmasını engellemek için çözümler aramış bir aydındır. Ziya Gökalp, imparatorluğun kurtuluşu için sosyoloji bilimine umut bağlamıştır. O, Emile Durkheim’ın sosyolojizm ekolünün temsilciliğini yapmış ve Durkheim sosyolojisinin genel ilkelerini Türklerin sosyal kurumları üzerine uygulamaya çalışmıştır. Sosyolojiyi, sosyal gerçekliğin kanunlarını keşfederek toplumların tarihi gelişiminin anlaşılmasının yolu olarak görmüştür. Sosyolojiye, dini, hukuki, siyasi, ekonomik kurumların sebeplerini aramak ve amaçlarını açıklama görevi vermiştir. Ziya Gökalp, sosyoloğun, sosyal sorunları ortadan kaldırması için mukayeseli tarihi kullanmasını gerekli görmüştür. Toplumları ilkel toplumlar ve milletler olarak ikiye ayırmış, Türk toplumlarının da Batının geçirdiği süreçlerden geçerek bir millet olmasını arzulamıştır. Milliyetçiliğe karşılık Türkçülük kavramını kullanmıştır. Devletleri, kavim, imparatorluk ve milli devlet şeklinde üçe ayırmıştır. Durkheim’ın toplum kavramı içerisinde ele aldığı mekanik ve organik dayanışmayı millet kavramı içerisinde ele almış ve milli dayanışmadan söz etmiştir. Türk toplumunda Batı’daki gibi sosyal sınıflar olmadığı için Türk toplumundaki çatışmaların dini ve etnik kökenli olduğunu belirtmiştir. Türk milliyetçiliğinin temellerini Orta Asya’da aramıştır. Ziya Gökalp’in temel tezlerine karşı Anadolucular, Ziya Gökalp’in çözüm önerilerinin imparatorluğun yıkılışını engellemediğini, Misak-ı Milli’nin ilanıyla Türk Devleti’nin Anadoluyla sınırlandığını belirtmişlerdir. Bu grup, Durkheim’ın pozitivist felsefesine karşı Bergson’un ruhçu, mistik ve metafizikçi felsefesini öne çıkarmıştır. Bunlara göre, sosyolojizm, Allah ve insanın geçmişten gelen kutsalı yerine toplum dinini yerleştirmiş, bireyi topluma tapındırmış, düşünceyi toplumun kalıpları içerisine sıkıştırmıştır. Ruhu zayıf, imansız pozitif bilim, merhameti ezmiş ve büyük bir sanayileşme ortaya çıkarmıştır. Anadolucular, Batı’nın ileri makineleşmesine karşı Anadolu halkının milli mücadele zaferini yoksul Anadolu halkının maneviyatında aramıştır. Yayılmacı Turancı milliyetçiliği karşı savunmacı Anadolucu milliyetçiliğini öne çıkarmışlardır. Gökalp’in Turan ülküsünü bir hayal olarak nitelemişler ve Türk milletini İslamlaşmış Anadolu üzerinden açıklamışlardır. Çalışmanın amacı Ziya Gökalp’in Türk sosyolojisindeki temel tezlerine karşı Anadolucu grubun tezlerini vurgulamaktır. Çalışma, literatür tarama tekniği kullanmış bir derlemedir
Keywords : Ziya Gökalp, Sosyoloji, Anadolucu Grup