Ziya Gökalp`in Türkçe ve Sadeleşmecilik Anlayışı

Authors : Mustafa Eren Afacaner

Pages : 412-422

Doi:10.32709/akusosbil.1570608

View : 16 | Download : 15

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk dilinin sadeleşmesi; önce Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme devresinin, sonra yeni kurulmuş Cumhuriyet’in en tartışmalı mevzularından biri olagelmiştir. Türk dili tartışmalarının, Türk intelijansiyasının gündemine oturması Tanzimat dönemine tekabül eder. Bu dönemi bir başlangıç olarak kabul edersek, 20. yüzyılın başında tartışmaların çok daha şiddetlendiği, fikir tohumlarının filizlendiği ve akabinde dallandığı görülür. Bu dönemin önde gelen fikir adamlarından biri olan Ziya Gökalp de bu tartışmalara katılmıştır. Ziya Gökalp, bir dil mütehassısı olmamakla beraber, yayın hayatı boyunca Türk dilinin sadeleşmesi mevzuunu en öncelikli meselelerden biri olarak görmüş; bu hususta çok cepheli fikirler üretmiştir. Dil ve millet ilişkisi, Türkçenin mevcut konumu, Türkçenin grameri, kelime türetme yolları, ıstılahların sınıflandırılması, imla kuralları, alfabe tercihi gibi çok sayıda meseleye temas etmiştir. En kaba tasnifle tasfiyecilik, fesahatçilik ve sadeleşmecilik anlayışlarından sonuncusunu savunan ve Yeni Lisan Hareketi’nin bir mensubu olan Gökalp’in dile yönelik fikirleri sabit kalmamış seneler içinde tekâmül etmiştir. Bu çalışmada, 1909-1924 tarihleri arasında Ziya Gökalp’in Türkçenin sadeleşmesi hususundaki konumuna odaklanılmaktadır. Bu doğrultuda fikirlerinin tekâmülü, sadeleşmeci grup içindeki yeri ve kendi içindeki tutarlılığı tahlil edilmeye çalışılmaktadır. Tahlilin kapsamı dahilinde Gökalp’in okuyuculara sunduğu bilgilerin sıhhati de tartışmaya açılmaktadır. Bütün bunlar için Peyman gazetesindeki yazılarından hayatının sonuna kadar olan neşriyatının yanı sıra Ali Canip, Ömer Seyfettin gibi dönemin diğer aydınlarının yayınlarına da müracaat edilmektedir.
Keywords : Türk Dili, Ziya Gökalp, Sadeleşme, Yeni Lisan