Hukuk ve Sosyolojinin Kesişiminde Ziya Gökalp: İçtimâi Usûl-i Fıkıh Önerisinin Analizi

Authors : Cengiz Kanık

Pages : 135-144

Doi:10.32709/akusosbil.1570776

View : 14 | Download : 11

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin son döneminde dünyaya gelen Ziya Gökalp, yeni Türkiye’nin doğuşu esnasındaki fikirleriyle öne çıkan önemli aktörlerden biridir. Dönemin zorluğu birçok hamiyetperver aydının fikirlerini kamuoyuyla paylaşmasını netice vermiştir. Bu dönem entelektüel tartışmaların çok yoğun olduğu bir zamandır. Neredeyse bütün aydın-ulemanın temel gayesi toplumun selamete çıkması ve Batılı devletlerin sahip olduğu teknik ve refaha kavuşma arzusuydu. Gökalp’te bu dönemde İçtimâi Usûl-i Fıkıh düşüncesini kamuoyuyla paylaşmış ve bu çerçevede önemli tartışmaları doğurmuştur. Gökalp sosyoloji ilminin gelişmesiyle birlikte fıkhın bu alanla olan irtibatından hareketle bu ilmin birikimden yararlanmayı arzulamıştır. Bu çerçevede geleneğin aksine örf kavramını genişleterek bu zamana kadar gelen bu ilmi disiplinin metodolojisini radikal bir şekilde değiştirmeyi önermiştir. Dönemin milliyetçi, İslamcı, Batıcı bütün aydınların değişimin gerekli olduğu ortak paydasında buluşmaktadırlar. Fakat asıl tartışmanın nirengi noktası değişimin hangi alanda ne düzeyde gerçekleşmesi noktasında kilitleniyordu. Ziya Gökalp’te fıkıhtaki bu değişim önerisiyle yoğun bir tartışmayı doğurmuştur. Bu makalenin amacı Gökalp’in İçtimâi Usûl-i Fıkıh önerisi, imkânı ve kendisine yöneltilen eleştirilerin bütünlüklü bir analizini sunmaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analiz yöntemi araştırmada kullanılmıştır. Müellifin eserleri ve konu üzerine yazılan kitap, tez, makalelerden gerekli veriler elde edilmiştir. Çalışmamız, konuyla ilgili araştırma yapacak araştırmacılara konunun bütünlüklü bir çerçevesini vermektedir. Literatüre bu anlamda bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Keywords : Ziya Gökalp, İçtimâi Usûl-i Fıkıh, örf, toplumsal vicdan