Ziya Gökalp`te Töre Kavramı, Cengiz Han`ın Yasası ve Türk Kimliği

Authors : Hacı Musa Taşdelen

Pages : 75-84

Doi:10.32709/akusosbil.1578584

View : 14 | Download : 4

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Review Paper

Abstract :Ziya Gökalp, Müslümanlık öncesi Türk inanç sistemini ve manevi kültürünü ifade eden Töre kavramını sosyolojik boyutuyla ele alan ilk toplumbilimcidir. Törenin manası üzerine tarihi ve güncel kaynaklar da farklı açıklama tarzları mevcuttur. Bunlarda törenin mukabili olarak bir inanç sisteminin dayandığı kaideler, hukuk, kanun, nizam, ahlak, görenek, adet gibi kavramlar kullanılmıştır. Kadim Türklerde töre, hem beşeri hem de ilahi kaynaklı toplumu düzenleyici kurallar manzumesidir. Bir diğer ifadeyle töre olarak bilinen kurallar, Türk boylarının inandığı, terbiye standartlarını sağlamada esas olan ahlaki kurallar ve davranış tarzlarını ifade eden düzenlemelerdir. Törenin dayandığı kurallar, budun/halk içerisinde dayanışma ve yardımlaşmaya sağlamaya ve güçlendirmeye yönelik davranış kalıplarını ihtiva etmekteydi. Töre, dayanışma ahlakıyla mücehhezdir. Ziya Gökalp törenin bu hususiyeti üzerinden Türk toplum yapısını çözümlemeye tabi tutmuştur. Töre’nin yazılı hale gelmesi, Cengiz Han zamanında gerçekleşmiştir. Töre ve yasa aynı anlama sahiptir. Türkler ötekini dil ve din farklılığı üzerinden tanımlamışlardır. Özellikle dini inanç merkezli bir kimlik tanımlaması yapmışlardır. Türk olmak aynı zamanda töre dinine mensup olmak anlamına gelmekteydi. Ziya Gökalp, aynı zamanda Türk/Törük kavramının da töreli anlamına gelebileceğine dikkat çekmiştir. İl ve Töre, kadim Türk topluluklarında muhafaza edilmesi gereken iki başat kıymettir. Orhun kitabelerinde vurgulanan bu husus üzerinden Türk tanımlaması yapmak, sosyolojik açıdan tarihi hakikate de uygundur. Müslümanlık öncesi kadim Türk inanç sisteminde Tan¬rı inancı hep merkezi bir yer işgal etmiştir.
Keywords : Töre, Yasa, Kurultay, Han, Tengricilik.