Topraktan Ses Üretmek: Türkiye’de toprak darbuka/çömlek yapımı ve icrası

Authors : Songül Çakmak

Pages : 283-314

View : 29 | Download : 61

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Toprak, yeryüzünde yaşamı ve ölümü bir arada taşıyan en önemli dört elementten biri olduğu için üzerine nazariyeler yazılan önemli bir unsurdur. Yaratılışın temelini teşkil eden toprak, dört element arasında yeryüzünün hayat kaynağı ve bitkilerin oluşum-gelişim sebebi, aynı zamanda dört elementin en bereketli olanıdır. Toprağın insanların yerleşim alanı olması, cinsiyetle bağlantısı ve kutsal olması dışında daha birçok fonksiyonu vardır. Topraktan yapılan başta barınma, kap-kacak, yiyeceği saklama gibi temel gereksinim araçları olmak üzere heykel, yazıt gibi tarihe kalması istenilen estetik ve sanatsal ürünler de tarihsel bilginin sürdürülebilirliğini sağlamıştır. Somut ürünlerin yanı sıra toprakla ilgili somut olmayan kültürel ürünler de çoğunluktadır. Halk anlatılarında ve şiirinde toprak temalı dini/dindışı birçok edebi çalışma mevcuttur. Toprak konulu şarkı ve türküler de bu minvalde değerlendirildiğinde bir hayli fazla olduğu görülmüştür. Ebedi yolculukta bedenin toprakla özdeşleşmesi, insanı bir yandan korkuya diğer yandan bu durumdan kaçınılamayacağı için toprağa güzellemeler yapmaya itmiştir. Çalışmada, toprak konulu edebi şiirlerin yanı sıra halk müziği ve sanat müziği şarkılarında kullanımına değinilmiştir. Toprak enstrümanın yapım ve kullanım mecralarının kültürün sürekliliğini sağlamaktaki önemine değinilerek, toprak darbukanın icrasal fonksiyonları incelenmiştir. Toprağın tüm bu fonksiyonlarından yola çıkılarak müzik icra malzemesi olan toprak darbuka (çömlek) yapım ve icracıları ile görüşülmüş, icra ettikleri sözlü/sözsüz eserlerin kültürel dokusu, saha çalışması yöntemiyle açıklanmıştır.
Keywords : toprak, çömlek, darbuka, icra, kil, etnomüzikoloji