Mufaddal ed-Dabbî’nin Mufaddaliyyât Adlı Şiir Antolojisi: Derlenme Süreci ve Kaynaklık Değeri

Authors : İshak Durmuş

Pages : 97-115

Doi:10.58568/firatilahiyat.1516984

View : 70 | Download : 73

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, kadim Arap şiirinin önemli antolojilerinden biri olan Mufaddaliyyât’ın derlenme süreci ve kaynaklık değerini ele almaktadır. Mufaddaliyyât, Mufaddal ed-Dabbî (ö. 178/794) tarafından derlenen ve Muallakât’tan sonra oluşturulan ikinci büyük şiir antolojisi olarak bilinmektedir. Çalışmada antolojinin kaside ve beyitlerinin sayısı, derleyicisi hakkındaki rivayetler ve ihtilaflar, dil bilimsel katkıları, ravileri ve şerhleri gibi başlıklarla eserin İslam literatüründeki yeri ve önemi detaylı bir şekilde incelenmiştir. Mufaddaliyyât’ın antoloji geleneği içerisindeki yeri, Muallakât ile karşılaştırıldığında, kendine özgü seçim ve düzenleme süreciyle dikkat çekmektedir. Mufaddal ed-Dabbî’nin eleştirel süzgecinden geçerek seçilen kasideler, antolojinin edebi değerini ve şiir antolojileri arasındaki önemini arttırmaktadır. Ancak, antolojinin içerisindeki kasidelerin ve beyitlerin sayısı üzerine farklı rivayetler bulunmaktadır. Bu farklılıklar, antolojinin derlenme sürecinin ne kadar karmaşık olduğunu ve zamanla değişikliklere uğradığını göstermektedir. Genel olarak, Mufaddaliyyât’ın derlenme süreci, antolojinin oluşturulmasında izlenen yöntem ve seçilen şiirlerin kriterleri hakkında farklı rivayetler aktarılmaktadır. Bu rivayetlerin bir kısmı, Mufaddal ed-Dabbî’nin Halife Mehdî-Billâh (ö. 169/785) için eğitim amacıyla 80 kaside seçtiğini ve bu kasidelerin zamanla 128’e çıkarıldığını belirtirken diğer bir kısmı antolojinin derlenmesinde İbrahim b. Abdullah’ın (ö. 145/763) önemli bir rol oynadığını ve onun seçtiği kasidelerin Mufaddal ed-Dabbî tarafından kullanıldığını iddia etmektedir. Bu farklılıklar, antolojinin derlenme sürecinin karmaşıklığını ve farklı bakış açılarını yansıtmaktadır. Rivayetler arasındaki bu çeşitlilik, antolojinin tarihi gelişimini ve çeşitli dönemlerde nasıl algılandığını anlamak açısından önemli görülmektedir. Mufaddaliyyât, içerdiği kasidelerin birincil kaynağı olması ve bu kasidelerdeki beyitlerin çeşitli klasik eserlerde şevâhid olarak kullanılması nedeniyle büyük bir öneme sahiptir. Antoloji, Arap edebiyatının önemli metinleri arasında yer almakta ve edebi değerinin yanı sıra dil bilimsel katkıları ile de İslam literatürüne önemli bir edebiyat malzemesi olarak kendini göstermektedir. Antolojide yer alan beyitler, birçok temel kaynakta istişhâd için kullanılmış olup, bu durum antolojinin güvenilirliğini ve kaynaklık değerini pekiştirmektedir. Mufaddaliyyât, çeşitli araştırmalarda antolojinin içerdiği şiirlerin dilsel özellikleri, kullanılan temalar ve şairlerin edebi üslupları gibi unsurlar üzerinden incelenmiştir. Bu çalışmada ise, Mufaddaliyyât’ın derlenme sürecine dair rivayetler betimsel içerik analizi yöntemiyle birincil kaynaklardan doğrudan aktarılmış ve açıklanmıştır. Antolojinin derleyicisi hakkındaki çeşitli rivayetler ve görüşler detaylı bir şekilde incelenerek, bu rivayetlerin doğruluğu ve güvenilirliği değerlendirilmiştir. Ayrıca, antolojideki beyitlerin çeşitli klasik eserlerdeki kullanım istatistikleri sunularak eserin Arap dili ve edebiyatı ve Temel İslam Bilimleri alanlarındaki önemi vurgulanmıştır. Araştırma Mufaddaliyyât’ın kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına olanak tanıyarak, Arap edebiyatındaki yerini daha geniş bir perspektiften değerlendirilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Böylece çalışmanın, Mufaddaliyyât’ı daha geniş kitlelerce tanınmasına ve anlaşılmasına katkı sağlaması ve üzerine yapılacak yeni çalışmalar için yol gösterici olması umulmaktadır. Sonuç olarak Mufaddaliyyât, klasik Arap edebiyatının önemli şiir antolojilerinden biri olarak İslam litaratüründe büyük bir öneme sahiptir. Muallakât’tan sonra derlenen ikinci şiir antolojisi olan Mufaddâliyyât derleyicisinin bizzat seçtiği şiirlerden oluşmaktadır ve Arap edebiyatında daha önce denenmemiş bir yöntemle hazırlanmıştır. Bu bağlamda, klasik Arap edebiyatında ilk şiir antolojisinin Muallakât olduğu söylenebilirken, şiir antolojisi geleneğinin Mufaddâliyyât ile başladığı ifade edilebilir. Kaynaklarda, Mufaddâliyyât’ta yer alan kasidelerin tamamının mı yoksa yalnızca bir bölümünün mü Mufaddal ed-Dabbî tarafından seçildiği konusunda çeşitli ihtilaflar bulunmaktadır. Bununla birlikte, antolojinin en güvenilir rivayeti olarak kabul edilen Enbarî şerhinin mukaddimesi dikkate alındığında, bu kasidelerin derleyicisinin Mufaddal ed-Dabbî olduğunu belirten rivayet ve görüşlerin daha doğru olduğu anlaşılmaktadır. Ancak derleyicisi her kim olursa olsun Mufaddaliyyât’ın içerisindeki beyitlerin İslam literatüründeki birçok önemli eserde istişhâd için kullanılması eserin kaynaklık değerinin ve güvenirliliğinin ne derece yüksek olduğunu göstermektedir.
Keywords : Arap Dili ve Edebiyatı, Antoloji, Şiir, Mufaddal ed-Dabbî, Mufaddaliyyât.