Yıldırım Han Medresesi’nin Son Müderrisi Mehmet Zühtü Uzmay ve Hocası Mehmet Sadık

Authors : Nurullah Aydeniz

Pages : 1-16

Doi:10.58568/firatilahiyat.1535863

View : 172 | Download : 107

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihi dokusunu muhafaza edebilmiş nadir yerleşim yerlerinden olan Mudurnu’yu öne çıkaran unsurlardan biri kuşkusuz Yıldırım Bayezid Külliyesidir. 1382 yılında inşa edilen külliye içinde yer alan medrese sayesinde Mudurnu, asırlar boyu bir ilim merkezi de olabilmiştir. Bu süreçte ilgili medresede belki yüzlerce müderris görev yapmıştır. Bunların en meşhuru 1490’lı yıllarda görev yapan Molla Muslihiddîn Kastalânî iken sonuncusu Mehmet Zühtü Uzmay’dır. Uzmay’ı ve hocası Mehmet Sadık’ı konu edinmeyi amaçlayan bu çalışmanın en önemli kaynağı Diyanet İşleri Başkanlığı Sicil Arşivi’nde bulunan Uzmay’a ait 1955-0936 numaralı dosyadır. Söz konusu dosyada yer alan onlarca belge araştırmaya kaynak teşkil etmekle birlikte asıl veriyi Arapça ve Türkçe olarak yayınlanması amaçlanan icâzetnâme oluşturmaktadır. Nitel araştırma kapsamında literatür taraması ve doküman analizi tekniğinin kullanıldığı çalışmada Mudurnu özelinde önemli sayılabilecek isimlere ve hoca talebe ilişkilerine ulaşılmıştır. Makalede yer alan Mehmet Sadık ve Mehmet Zühtü Uzmay hakkında literatürde herhangi bir bilgi yoktur. Bu nedenle araştırma, alandaki önemli bir boşluğu doldurmasıyla özgün bir değer taşımaktadır. Çalışmaya konu edilen hoca efendilerin ilki icâzetnâmeyi veren Mehmet Sadık’tır. İcâzetnâmede aktarmış olduğu bilgiler onun eğitim hayatının Mudurnu ve Bolu çevresinde şekillendiğini göstermektedir. Öğrencilik yıllarında birçok hoca efendiden istifade ettiği anlaşılan Mehmet Sadık’ın yetişmesinde Mudurnulu müftü Mustafa Efendi oğlu Hasan, Halil Efendi oğlu Raşit, Hacı Hafız Salih Efendi oğlu Hacı İsmail Hakkı, Ahmet Efendi oğlu Mehmet Nuri Halvetî gibi Mudurnulu isimler bulunmaktadır. Ancak bu isimler sadece Mudurnulu olanlarla sınırlı değildir. Hasan oğlu Hüsnü ve Halvetî tarikatına mensup zatlardan İbrahim Şevki Efendi Halvetî gibi Bolulu zatlardan da istifade etmiştir. İlim meclislerinde bulunduğu hocaları olarak zikrettiği bu isimlerden farklı olarak asıl üzerinde durduğu ve icâzetnâme aldığını belirttiği kişi ise Sıbgatullah Efendi’dir. Bolu ve İstanbul ulamasından beslenen Sıbgatullah Efendi, 1860-1887 yılları arasında Bolu müftüsü olarak görevlendirilmiş önemli bir simadır. Mehmet Sadık, hocası Sıbgatullah Efendi’den icâzetnâme aldıktan sonra Mudurnu’da birkaç farklı görev üstlendiği literatürdeki bilgilerden ve ilgili dosyada bulunan bazı belgelerden anlaşılmaktadır. Bu bağlamda onun uhdesine verilen ilk görev Mudurnu ibtidâî mektep muallimliğidir. Akabinde üstlendiği diğer bir görev ise müderrisliktir. Zira Uzmay’a ait dosyada bulunan bazı belgeler Mehmet Sadık’ı müderris olarak tanımlamaktadır. Ancak onun kesin olarak bilinen görevi Mudurnu müftülüğüdür. Ne zaman ve kimin yerine Mudurnu müftüsü olarak vazifelendirildiği bilinmese de vefat ettiği Kasım/Aralık 1914 tarihine kadar ilgili görevi sürdürmüştür. Mehmet Sadık’ın icâzetnâme verdiği öğrencisi Mehmet Zühtü Uzmay ise 1882 yılında Mudurnu’da Camiikebir Mahallesi’nde Abdullah Rasih ve Zeliha çiftçinin evladı olarak dünyaya geldi. Mudurnu’daki ibtidâî ve rüşdiye mekteplerini bitirdikten sonra İstanbul’a giderek Vefa Medresesi’ne kayıt oldu ve orada Fatih dersiâmlarından Tokatlı Şakir Efendi’de bir müddet eğitim aldıktan sonra Mudurnu’ya geri döndü. Ardından o tarihlerde Mudurnu müftüsü olarak görev yapan hocası Mehmet Sadık’tan beş yıl süreyle eğitim gördü ve 08 Ağustos 1912 tarihinde icâzetnâme almaya muvaffak oldu. Çok geçmeden 1914 tarihinde aynı anda Mudurnu Yıldırım Bayezid Medresesi müderrisliği ve Sultan Süleyman Camii vaizliğine getirildi. 1924 yılında medreseler kapatılıncaya kadar il görevleri icra ettiği anlaşılan Uzmay’ın sonraki yıllarda resmi bir görev üstlenmemiş olması kuvvetli ihtimal olarak gözükmektedir. İncelenen belgelerde 1944 yılı itibari ile aday vaiz olarak tekrar görev hayatına geri döndüğü belirtilen Uzmay, Ubeydullah Doğulu’nun vefatı ile boşalan Mudurnu Müftülüğü görevine 16.07.1946 tarihinde seçilerek getirildi ve emekli olduğu 05.12.1960 tarihine kadar ilgili görevi sürdürdü. Osmanlı döneminde medrese eğitimi ile yetişen, Bayezid medresesi müderrisi ve Sultan Süleyman Camii vaizi olarak görev yapan, belli bir aradan sonra Cumhuriyet döneminde vaiz ve müftü olarak tekrar görev hayatına dönen bu Osmanlı bakiyesi din adamının emeklilikten sonra ne kadar yaşadığı ve ne zaman vefat ettiği bilinmemektedir.
Keywords : Din Eğitimi, Medrese, Müderris, Mehmet Sadık, Mehmet Zühtü Uzmay