ALÎ ŞÎR NEVÂYÎ’NİN NEVÂDİRÜ’Ş-ŞEBÂB’INDA ORGAN İSİMLERİYLE KURULAN DEYİMLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Hami Akman

Pages : 49-79

Doi:10.31463/aicusbed.1332964

View : 45 | Download : 73

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağatay Türkçesi ve Türk edebiyatı için oldukça önemli bir yere sahip olan Ali Şîr Nevâyi, 1441’de Herat’ta dünyaya gelmiş ve doğduğu yerde de 1501 yılında vefat etmiştir. Nevâyî’nin, Farsçanın resmi dil olarak hüküm sürdüğü bir ortamda klâsik Çağatay edebiyatının oluşumunda oldukça etkin bir rol oynadığı bilinmektedir. Bugüne kadar eserleri üzerinde sayısız çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada da Nevâyî’nin ikinci divanı olan Nevâdirü’ş-Şebâb (Gençlik Çağlarının Nadireleri) adlı eserinde yer alan organ adlarıyla kurulmuş deyimler ele alınıp incelenmiştir. Yapılan inceleme neticesinde söz konusu eserde organ adlarıyla kurulan deyim sayısı 234 olarak belirlenmiştir. Özellikle baş kelimesiyle kurulan 47, gönül kelimesiyle kurulan 55, göz kelimesiyle kurulan 44, yüz kelimesiyle kurulan 19 deyim sayısal fazlalıklarıyla ve karşıladıkları kavramların çeşitliliğiyle dikkat çekicidirler. Çalışmanın giriş kısmında kısaca Alî Şîr Nevâyî’nin hayatına ve edebî kişiliğine, deyime ve organ adlarının deyim oluşumundaki önemine değinilmiştir. Çalışmanın ana kısmında Nevâdirü’ş-Şebâb’da yer alan organ isimleriyle kurulmuş deyimler alfabetik sıra gözetilerek verilmiştir. Sonuç kısmında söz konusu eserdeki deyimler karşıladıkları kavramlar ve sayısal verileri dikkate alınarak, tablodan da faydalanılarak genel bir değerlendirilmeye tabi tutulmuştur.
Keywords : Alî Şîr Nevâyî, Nevâdirüş Şebâb, deyim, organ adlarıyla kurulan deyimler