AZERBAYCAN AĞIZLARINDA UZUN ÜNLÜLERDEN KAYNAKLANAN SESLİK İZLER

Authors : Süleyman Kaan YALÇIN, Mehmet ÖZEREN

Pages : 617-624

Doi:10.18069/firatsbed.1255465

View : 53 | Download : 63

Publication Date : 2023-05-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçede ünlüler boğumlanma süreleri bakımından normal, kısa ve uzun süreli ünlüler olmak üzere üçe ayrılırlar. Uzun ünlüler, boğumlanma süresi normal bir ünlünün süresinden daha uzun olan yahut normal uzunluktaki iki ünlünün boğumlanma süresini içine alan ünlüler olarak tanımlanmaktadır. Türkmen, Yakut ve Halaç lehçelerinde sistemli olarak korunan; diğer lehçelerde ise düzenli olarak korunamayıp, çoğunlukla kısaldıkları görülen uzun ünlülerin, birçok lehçede ve ağızda hiçbir seslik iz bırakmadan kısalıp normal süreli ünlülerle karıştığı; bazı lehçe ve ağızlarda ise çeşitli değişiklikler meydana getirerek seslik izler bıraktığı görülmektedir. Bu seslik izler; ünlü ikizleşmesi, tonlulaşma, incelme, kalınlaşma ve ünsüz türemeleri ile genişlemedir. Türk dilinin neredeyse hemen her lehçesinde görülen uzun ünlülerin kısalırken bırakmış olduğu seslik izlere birçok Azerbaycan Ağzında da rastlamak mümkündür. Bu çalışmada Azerbaycan ağızlarındaki seslik izlerin tespit edilebilmesi için başta Azerbaycan Diyalektoloji Lugati olmak üzere bu lugatin basımından sonra yayınlanmış olan Karabağ, Nahçıvan vb. gibi ağızlarla ilgili çalışmalara da müracaat edilmiştir. Çalışmada Azerbaycan ağızlarındaki uzun ünlülerin kısalırken bırakmış olduğu seslik izler, Türk dilinin tarihî dönemleri ve çağdaş lehçeleri ile karşılaştırmalı olarak incelenerek ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Keywords : Uzun ünlüler, seslik izler, Azerbaycan Ağızları