İBN MEYMUN'DA NEDENSELLİK SORUNU

Authors : Hasan AYDIN

Pages : 297-327

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2020-12-10

Article Type : Research Paper

Abstract :İbn Meymûn ya da Batı dünyasındaki adıyla Maimonides, kültürlerarası felsefi yaklaşımın tipik bir temsilcisidir. Yahudi asıllı olduğu için Yahudi kültüründen beslenir ama felsefi formasyonunu büyük ölçüde antik gelenek ve ortaçağ İslam kültürüne borçludur. Bu yüzden onun, Antik Yunan, Greko-Romen, İslam ve Yahudi kültürlerinin kendisinde bir araya gelen ve İslam felsefesinin Batı’ya taşınmasına aracılık eden, kültürlerarası özgün bir kişilik olduğu söylenebilir. Farklı kültürlerden beslenen İbn Meymûn, Yahudi kimliğini ve inancını öncelemekle birlikte, ele aldığı hemen her konuya geniş bir perspektiften bakar ve eleştirel yaklaşır. Eleştirilerinden özgün düşünceler ve yeni sentezler oluşturmaya çalışır. Onun farklı kültürlerden ve anlayışlardan beslenen eleştirel sentezinin en tipik örneğini nedensellik sorununu ele alışında görmek olasıdır. O, nedensellik sorununu ele alırken, bir yandan antik atomcu geleneğe değin gerilere giden ve İslam teologlarınca (kelâmcılar) geliştirilen aranedenci ya da vesileci nedensellik anlayışını, diğer yandan ise Aristotelesçi ve Yeni Platoncu gelenekten gelen ve İslam filozoflarınca geliştirilen nedensellik anlayışlarını, tarihsel kökleriyle birlikte önce ortaya koyar, ardından bir eleştirisini yapar ve eleştirilerden damıttığı kendi özgün yaklaşımını gerekçeleriyle birlikte ortaya koymayı dener. İşte bu makale, İbn Meymûn’un İslam teoloji (kelâm) ve Aristotelesçi (Meşşaî) felsefe çevrelerindeki nedensellik anlayışlarını nasıl çözümleyip eleştirdiğini, bu eleştirilerden hareketle geliştirdiği istisnacı doğa ya da istisnacı nedensellik görüşü olarak nitelendirebileceğimiz kendi özgün yaklaşımını nasıl temellendirdiğini göstermeyi hedeflemektedir.
Keywords : Nedensellik, neden sonuç ilişkisi, doğa, teoloji, felsefe, istisnacı nedensellik