Mahtumkulu’nun Şiirlerinde Leff ü Neşr

Authors : Melek Erdem

Pages : 13-23

Doi:10.55666/folklor.1464979

View : 44 | Download : 47

Publication Date : 2024-06-07

Article Type : Research Paper

Abstract :18. asrın önemli şahsiyetlerinden birisi olan Mahtumkulu’nun eserlerinde yazılı edebi bir stille karşılaşılır. Şiirlerinde aslında dönemin klasik edebi geleneğinin izleri görülmektedir. Şiirlerde bütün türleri ile leff ü neşr sanatı dikkat çekici bir şekilde kullanılmıştır. Hatta bazı şiirlerinde bu söz sanatının geniş bağlamlar içinde de kullanılabildiği görülür. Bir tür söz simetri sanatı olan leff ü neşr sanatına göre, tafsil yani ayrıntıları ile verme veya icmal yani kısaltma veya özetleme ile verme yoluyla anlatım sağlanmaktadır. Mahtumkulu’nun şiirlerinde de bu söz sanatına çokça başvurulmuştur. Mahtumkulu şiirlerinde bu söz sanatına bağlı olarak birçok söz sanatını da beraberinde ustalıkla kullanmıştır. Bu şekilde şiir dilinin bütün özelliklerini ustaca ortaya koyarak ve tasavvuf bilgisini de kullanarak etik değerleri ön plana çıkarmış, böylece şiirlerin kuşaktan kuşağa aktarılacak şekilde kalıcı olması sağlanmıştır. Mahtumkulu, eserlerinde zihin gücünü ve derin tasavvuf bilgisini kullanarak pek çok söz sanatını leff ü neşr içinde vermiştir. Hece vezniyle oluşturulan şiirlerinde de leff ü neşr sanatının zihni benzetmeler temelinde ortaya çıkan metaforik kavramlarla ve ilgi kurma temelinde ortaya çıkan metonimik kavramlarla süslenerek yer aldığı görülür. Şiirlerinde leff bölümünde yer alan unsurların neşr bölümündeki mukabillerinin sıralanması açısından ortaya çıkan düzenli ve düzensiz leff ü neşr örneklerine sık rastlanır. Leff bölümünde sıraladığı kavramların neşr bölümünde yer alan mukabilleri örnekleme veya açıklama şeklinde verilirken bol bol metafor ve metonimler kullanılmış ve bu şekilde daha canlı, kalıcı ve etkili bir anlatım sağlanmıştır. Şiirlerde yer alan metaforik ve metonimik kavramlar içerisinde tek bir kelimeyle anlatılabilecek kavramın birden fazla kelimeyle anlatılması ile ortaya çıkan dolaylamalı (perifrastik) kullanımlar da dikkati çeker. Mahtumkulu’nun şiirlerinde leff ü neşr sanatının düzenli ve düzensiz türleri görüldüğü gibi, ikisinin bir arada kullanıldığı durumlara da oldukça sık rastlanmaktadır. Mahtumkulu’nun şiirlerinde leff ü neşr sanatı içerisinde kavramların cins ve tür ilişkisine bağlı hiponimik ve bütün parça ilişkisine bağlı meronimik sıralamalarıyla da karşılaşılır.
Keywords : Mahtumkulu, leff ü neşr, metafor, metonimi, anlam bilimi, söz sanatı