NAZAN BEKİROĞLU’NUN ROMANLARINDA KARMAŞIK FİİLLER

Authors : Menşure Aşcı

Pages : 112-140

Doi:10.55666/folklor.1620224

View : 62 | Download : 51

Publication Date : 2025-03-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye Türkçesinde bir kavramı karşılamak için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler içerisinde en sık karşılaşılanlardan biri ise birleştirme yöntemidir. Birleştirme yöntemi içerisinde yer alan birleşik fiiller, Türkçenin yapısı gereği olmazsa olmaz birleşiklerdendir. Birleşik fiiller yapı, anlam ve söz dizimi açısından farklı kategorilerde ele alınıp değerlendirilmiştir. Bu birleşikler genellikle, bir isim unsuru ve yardımcı fiilin (et-, ol-, kıl-, eyle-, yap-, bulun- vb.) bir araya gelmesiyle meydana gelen birleşik fiiller, bir fiil unsuru ile zarf fiil eklerinin (-A, -I, -U, -Ip, -Up) yardımcı fiillerle bir araya gelmesiyle oluşturulan birleşik fiiller (tasvir fiilleri veya betimleyici fiiller) ve bir yanı isim unsuru bir yanı asıl fiil olan birleşik fiiller (anlamca kaynaşmış veya deyimleşmiş birleşik fiiller) olmak üzere gruplar ayrılmışlardır. Bu çalışmanın konusu olan bir isim unsuru (sıfat-fiil) + yardımcı fiilden oluşan birleşik fiil yapıları gramer kitaplarında asıl yardımcı fiille oluşan birleşik fiiller veya bir isim unsuru ile yardımcı fiilin birleşiminden oluşan birleşik fiiller başlığı altında incelenmiş, çoğu araştırmacı tarafından ayrı bir sınıflandırmaya gidilmemiş ve bu alt kategoriler içerisinde karmaşık fiiller (mudil fiiller, katışık fiiller) şeklinde tanımlanmıştır. Karmaşık fiil yapısındaki birleşik fiiller fiil kök ve gövdelerine farklı zaman ifade eden sıfat fiillerin gelmesiyle, ol- ve az da olsa bulun- yardımcı fiilleriyle birleşerek oluşturulan birleşik fiillerdir. Bu yapıda yardımcı fiil olarak kullanılan ol- fiili sıfat-fiildeki oluş ve kılışın zamanını ve tarzını anlatan birleşikler meydana getirir. Bu tür fiillerde verilmek istenen esas anlam birleşik fiil üzerindedir. Karmaşık fiiller ol- ve bulun- yardımcı fiillerinden önce gelen sıfat fiillerin belirtmiş oldukları zamana ve edinmiş oldukları işlevlere göre öncelik, alışkanlık, niyet fiilleri olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Bu çalışmada, son dönem Türk edebiyatının güçlü kalemi Nazan Bekiroğlu’nun dört romanında (Kehribar Geçidi, Nar Ağacı, Cümle Kapısı, Lâ: Son Hecesi) geçen karmaşık fiiller incelenmiştir. Bekiroğlu’nun romanlarının seçilmesi, onun Türkçeyi kullanma gücü ve karmaşık fiillere eserlerinde sıklıkla yer vermesindedir. Giriş bölümünde karmaşık fiiller hakkında bilgiler verilmiş, sonrasında bu konu ile ilgili yapılan çalışmalara literatür taraması bölümünde değinilmiştir. Bekiroğlu’nun seçilen dört eserlerindeki karmaşık fiiller tespit edilmiş, bağlamdan hareketle yapı, anlam özelliklerine ve söz dizimi içerisindeki işlevlerine göre sınıflandırılmıştır. Sonuç bölümünde tespit edilen karmaşık fiillerin dikkat çeken özellikleri maddeler hâlinde gösterilmiştir.
Keywords : Türk dil bilgisi, birleşikler, birleşik fiiller, karmaşık fiiller, Nazan Bekiroğlu