Extended Household Waste Separation Model (HWSM) within the scope of moral norms, environmental values and facilitating conditions

Authors : Erkan ARI, Veysel YILMAZ

Pages : 469-487

Doi:10.30855/gjeb.2022.8.3.006

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2022-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Planlı Davranış Teorisine (TPB) eklenen ahlaki norm, çevresel fayda, kolaylaştırıcı koşullar, mevcut altyapı yeterliliği kapsamında önerilen bir model yardımıyla evsel atıkların ayrıştırılmasına yönelik tutum ve davranışlar araştırılmıştır. Önerilen Genişletilmiş Evsel Atık Ayrıştırma Modelinde (HWSM), ahlaki normun dışsal gizli değişkeni, TPB modelinin öncülleri olan tutum, öznel norm ve algılanan davranış, kontrol değişkenlerinin bir tahmincisi olarak tasarlanmıştır. Modelde, atık ayırmanın çevresel faydası, atık ayırmayı kolaylaştıran koşullar ve mevcut altyapı yeterliliği, atık ayırmaya yönelik davranışın öngörücüleri olarak dahil edilmiştir. Örneklem 350 birimden oluşmuş ve veriler online anket yoluyla toplanmıştır. Örneklemdeki katılımcıların %40,7'sinin Eskişehir, %8,7'sinin İstanbul, %8,2'sinin Bursa, %7,4'ünün Antalya, %6,5'inin Ankara ve %5,6'sının İzmir'de ikamet ettiği belirlenmiştir. Önerilen modelin uyumu ve yapısal ilişkilerin hipotez testi, kısmi en küçük kareler yapısal eşitlik modellemesi (PLS-SEM) kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Yol analizi sonucunda, yalnızca Çevresel faydanın Davranış üzerindeki etkisi anlamlı bulunmamış ve 13 hipotezden sadece birinin desteklenmediği belirlenmiştir. Önerilen HWSM'NİN uygunluğu ile ilgili PLS-SEM uyum kriterleri incelendiğinde, modelin uyumlu olduğu değerlendirilmiştir. Araştırmanın dikkat çekici sonuçlarından biri, çevresel faydanın atık davranışı üzerindeki doğrudan etkisinin anlamlı olmaması, ancak niyet değişkeninin tam aracılığı sayesinde ilişkinin pozitif ve anlamlı olarak belirlenmesidir. Ayrıca, algılanan davranışsal kontrolün, ahlaki norm ve atık ayırma davranışı arasındaki ilişkide düzenleyici bir rol oynadığı görülmüştür. Ayrıca kolaylaştırıcı koşullarda ve mevcut altyapı yeterliliğinde bir birimlik artışın evsel atık ayırma davranışında sırasıyla 0,328 ve 0,234 birim artışa neden olacağı belirlenmiştir.
Keywords : Evsel atık ayırma modeli, Çevresel fayda, ahlaki norm, kolaylaştırıcı koşullar