Türkçenin Yabancı/İkinci Dil Olarak Öğretiminde Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi Dil Politikaları ve Uluslaşma

Authors : Hasan Hüseyin Mutlu, Vehbi Akdi, Muhammed Eren Uygur

Pages : 383-419

Doi:10.17152/gefad.1458048

View : 78 | Download : 47

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçenin yabancı/ikinci dil olarak öğretiminin tarihsel sürecinin Hunlar Dönemi’ne dek uzandığı belirtilse de bu alandaki sistematik ve düzenli öğretimin temelleri 18. ve 19. yüzyıllarda atılmıştır. Daha önceki çalışmalar, çoğunlukla seyahat ve askerîye odaklı olup özel amaçlı dil öğretimi kapsamında değerlendirilebilecek; dil bilgisi kitaplarını, konuşma kılavuzlarını ve sözlükleri içermektedir. Türkçenin yabancı/ikinci dil olarak öğretimi özellikle Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde önemli ilerlemeler kaydetmiş ve Fransız Devrimi’nin ardından gelen milliyetçi değişimlerden etkilenmiştir. Bu dönemlerde Türkçe öğretimi, İttihâd-ı Anâsır’ı sağlamak açısından kritik roller oynamıştır. Bu anlamda ilgili dönemlerde uygulanmış Türkçenin yabancı/ikinci dil olarak öğretimi politikalarını tarihî ve eğitsel yönden incelemek önemli görülmektedir. Bu araştırmada ele alınan konu çerçevesinde; arşiv belgeleri, akademik makaleler, kitaplar ve tezler incelenerek kapsamlı bir tarama yapılmıştır. Elde edilen veriler, doküman inceleme yöntemiyle analiz edilmiştir. Bulgular, Osmanlı Devri’nde gayr-i Türk tebaaya Türkçe öğretimine 18. yüzyıldan itibaren yoğunlaşıldığını, Türkçe öğretiminin vatanı bir arada tutmak için kritik görüldüğünü ve bu alandaki materyallerin çoğunlukla gayrimüslim tebaa veya yabancı dilciler tarafından hazırlandığını göstermektedir. Sonuç olarak Tanzimat’tan itibaren Osmanlıcılık fikri çerçevesinde Türkçe öğretimiyle Osmanlı tebaasının entegrasyonu hedeflenmesine rağmen savaş koşulları da dâhil olmak üzere çeşitli faktörlerin bu hedefin gerçekleşmesini engellediği tespit edilmiştir.
Keywords : Osmanlı Dönemi, Türkçenin yabancı/ikinci dil olarak öğretimi, Tanzimat Dönemi, Meşrutiyet Dönemi, Dil politikaları.