Safeviler’de Dönüşüm Sembolü olarak Başkentler: Kazvin ve İsfahan

Authors : İlgar BAHARLU

Pages : 1720-1732

Doi:10.21547/jss.1083262

View : 17 | Download : 20

Publication Date : 2022-07-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Safevi Devleti’nin yaklaşık iki buçuk asırlık ömrü boyunca, manevi başkenti mahiyetinde olan Erdebil dışında üç şehir bu devlete başkentlik etmiştir. Bu şehirlerden Tebriz ve Kazvin tarihî Azerbaycan sınırları içerisindeyken, üçüncü başkent yani İsfahan ise Acem bölgesinde yer almıştır. Bu başkentlerin seçiminde dönemin siyasî, itikadî, sosyokültürel ve ekonomik şartlar belirleyici olmuştur. Devletin sınırları ve bu sınırlara göre rakip veya düşman olan komşulara yakınlığı, bölgedeki nüfus ağırlığı ve bu nüfusun etnik, itikadî ve kültürel özellikleri, dönemin ekonomik şartları ve ticaret rotaları başkentlerin seçilmesi veya değiştirilmesinde önemli rol oynamıştır. Bu çalışmada Kazvin’in Şah Tahmasb tarafından başkent seçilmesi ve ardından I. Şah Abbas (1587-1629) döneminde başkentin Kazvin’den İsfahan’a taşınmasının nedenlerini ele alınmaktadır. Bu doğrultuda, kronikler ve seyahatnameler eşliğinde ve ayrıca konu ile ilgili çalışma yapan muasır araştırmacıların fikir ve çıkarımlarına yer verilerek Kazvin’in Tebriz’e göre avantajları ve Tebriz’in söz konusu dönemde dezavantajları ele alınmış, devamında ise Safevi Devleti’nin son başkenti olan İsfahan, aynı yöntemle mütalaaya konu edinilmiştir. Çalışma sonucunda görülen şu ki söz konusu iki başkentin seçiminde siyasî, ekonomik, coğrafi şartlar, askeri gerekçeler ve tabi sultanların şahsî hassasiyetleri önemli rol oynamaktadır. Bunun yanı sıra her iki sultanın -Tahmasb ve I. Şah Abbas- bu kararlarında, Kızılbaşlar ve elbette bu zümrelerin inancı ve bu inanca mensup zümrelerin ülkedeki tutum, davranış ve gücü de önemli faktörlerden olmuştur. Başka bir deyimle yukarda zikredilen sebeplerin yanı sıra dönemin itikadî özellikleri ve bu itikadın temsilcilerinin devlette oynadıkları rolün de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Keywords : Kazvin, İsfahan, Şah Tahmasb, I Şah Abbas, Kızılbaş, Safevi Devleti