Şiirde Tip Ayrımı: “Sühâ ve Pervin”

Authors : Birsel Sağıroğlu

Pages : 1402-1416

Doi:10.21547/jss.1419297

View : 136 | Download : 210

Publication Date : 2024-10-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Tevfik Fikret’in 1897’de kaleme aldığı “Sühâ ve Pervin” şiiri, Carl Gustav Jung’un bireysel mizaçları dikkate alarak sorunsallaştırdığı ve iki temel sınıflandırmada ele aldığı “tip ayrım” ından yola çıkılarak çözümlenmiştir. Jung’a göre insan psikolojisinde iki tip ve belli yönde edimde bulunmasına/tepki vermesine neden olan “tutum”lar vardır. Bunlardan ilki, kendine dolayısıyla iç “ben”ine diğeri ise “nesne”ye yönelir. Birinin veya diğerinin üstünlüğü tipi belirler ve saf bir tip mümkün değildir. Bununla birlikte her tip, bilincin (birincil işlev) ya da bilinçdışının (ikincil işlev) baskın konumu nedeniyle düşünmeye ya da hissetmeye yönelik farklı tutumlar geliştirebilir. Bunlar aynı zamanda arkaik izler taşıyarak Doğulu-Batılı imgeleri görünür kılar ve iç dengeyi sağlamak için tek taraflılığı telafi etmeye çabalar. “Sühâ ve Pervin”, Jung’un tip sınıflandırılmasını destekleyecek çok sayıda malzeme içerir. Bu çalışmanın amacı, Jungcu bağlamda şiiri iki tip üzerinden anlamlandırmak ve “ben-kendilik”, “birincil-ikincil işlev”, “zıddına dönüşme”, “Doğulu-Batılı imge” kavramları aracılığıyla şiire özgün bir bakış açısı kazandırabilmektir. Şiirde, Sühâ iç dünyasına yönelirken Pervin “nesne/ler”e yönelerek kendinden uzaklaşır. Dolayısıyla ilkinde özne, diğerinde nesne değerlidir. Beri yandan Sühâ, kamusal alanı yorumlarken “Doğulu” bir tavır sergiler. İçe bakış, bunun sonucunda açığa çıkan tefekkür ve çocuksu hâl bu tavırda belirgindir. Pervin ise kendi “ben”ine dolayısıyla bilincine yaslanır, kamusal alandan ve onun nesnelliğinden güç alır ve kolektif imgeden ayrılır. Pervin’in rasyonelliğe yakın hâlleri “Batılı” tavrı görünür kılar. Bununla birlikte iki figür iç dengeyi sağlayacak zıddına dönüşme (enantiodromia) fikrinden bütünüyle uzaklaşarak sabit bir mizaçta donar/kımıltısızlaşır.
Keywords : Sühâ ve Pervin, Carl Gustav Jung, tip, içe dönüklük, dışa dönüklük