Rusların Hizmetinde Bir Türk: Mendiyar Bekçurin'in 1781 Buhara Seyahati

Authors : Emre Keser

Pages : 1465-1476

Doi:10.21547/jss.1466376

View : 137 | Download : 115

Publication Date : 2024-10-24

Article Type : Research Paper

Abstract :XVIII. yüzyılda Buhara Hanlığı ve Rusya İmparatorluğu arasındaki diplomatik ilişkiler gelişmemiştir. Ruslar Maveraünnehir bölgesine uzun zaman aralıklarıyla elçiler göndermiştir. Bu durumun oluşmasında Maveraünnehir’in siyasi ve coğrafi vaziyeti de etkili olmuştur. Avrupa’daki siyasi dengeler ve Hindistan’daki İngiliz nüfuzunun artması Rusları doğuya yöneltmiştir. Rus devlet adamları Buhara Hanlığıyla diplomatik ilişkileri arttırmak istemiştir. Rusların nihai hedefi Buhara Hanlığı üzerinde siyasi ve ticari menfaatler elde etmektir. Bu sayede Hindistan coğrafyasına yaklaşmak ve İngilizlerle mücadele etmek amaçlanmıştır. Buhara’ya gönderilecek elçilik heyetine görevi başarabilecek nitelikte kişiler aranmıştır. Tatar Türkü olan Mendiyar Bekçurin bu görev için en uygun adaydır. Mendiyar Bekçurin İdil-Ural bölgesinde yetişmiştir. O Türk lehçelerini ve kültürlerini çok iyi bilen bir kimsedir. Bekçurin’in elçilik heyetine Maveraünnehir bölgesine aşina kimseler dâhil edilmiştir. Elçilik heyeti Buhara şehrine geldiğinde çok iyi karşılanmıştır. Mendiyar Bekçurin 1781 yılı itibariyle Ebu’l Gazi Han’ın 2 kez huzuruna çıkmıştır. Dönemin önemli şahsiyeti Danyal Bey Atalıkla görüşmelerde bulunmuştur. Mendiyar Bekçurin bu görüşmelerde Buharalı devlet adamlarının güvenini kazanmaya çalışmıştır. Rus elçilik heyetinde bulunan diğer görevlilerde benzer faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bekçurin siyasi ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi için yoğun çaba sarf etmiştir. Bekçurin’in elçilik heyeti kısmi başarılar elde edebilmiştir. Bunun nedeni hanlığın karışık siyasi durumu ve Rus heyetine güvenilmemesidir. Çalışmamızda Mendiyar Bekçurin’in seyahat günlüğü incelenmiştir. Bu kaynak Danyal Bey Atalık devrini anlatan mühim bir eserdir.
Keywords : Mendiyar Bekçurin, Rusya İmparatorluğu, Buhara Hanlığı, Danyal Bey Atalık, Elçilik