Tereke Kayıtlarına Göre Müslüman Ailelerin Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerine Bir İnceleme: Ayıntab Örneği (H. 1233-1309 / M. 1818-1891)

Authors : Fatma Sağlamer, Ahmet Gülenç

Pages : 1444-1464

Doi:10.21547/jss.1490892

View : 143 | Download : 168

Publication Date : 2024-10-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nde toplumun en küçük birimini teşkil eden aile hakkındaki araştırmaların temel kaynakları tereke defterleridir. Tereke defterleri ailenin idari, sosyal, ekonomik, dinî ve kültürel yapısı hakkında önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Defterlerde şahısların yerleşim birimleri, nüfus bilgileri, eş ve çocuk sayıları, alacak-verecek ve servet miktarları, hayatta iken kullandıkları menkul-gayrimenkul her türlü mal ve eşyaları kayıt edilmiştir. Bu geniş envanter kayıtları, ailenin sosyoekonomik yapısının ortaya çıkarılmasında araştırmacılara büyük kolaylık sağlamaktadır. Çalışmanın temel problematiği, günümüzde bile tartışmalara konu olan Osmanlı’da çok eşlilik, çocuk sayıları, eş sayıları ve servetin toplumsal gruplar arasındaki dağılımını ortaya çıkarmaktır. Ayrıca servet miktarlarının eş sayıları, çocuk sayıları, mehir miktarları ve toplumsal statülerle olan ilişkisini ortaya çıkarmak çalışmanın diğer bir problematiğidir. Bu amaçla Ayıntab’ta ikamet etmekte iken vefat eden 235 Müslüman erkek şahsın tereke kayıtları incelenmiştir. İncelenen tereke kayıtları, Ayıntab’a ait 16 adet şer’iyye sicilinden elde edilmiş olup 1818-1891 yılları arasını kapsamaktadır. İncelenen dönemde, Ayıntab’taki Müslüman halkın çoğunlukla tarihi mahallelerde ikamet ettikleri, ortalama hane sayılarının Osmanlı Devleti’nin genel kabul gören hane sayısına yakın olduğu, genellikle tek eşle evliliği tercih ettikleri ve servet miktarları arttıkça eşlerine verdikleri mehir miktarları, sahip oldukları eş sayıları ve çocuk sayılarının da arttığı tespit edilmiştir. Çalışma, genelde Osmanlı ailesi özelde ise Ayıntab ailesinin sosyal ve ekonomik yapısı ile ilgili araştırmalara katkı sağlayacaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, servetin dağılımı, çok eşlilik, mehir, çocuk sayıları