Nûreddîn Mahmûd Zengî’nin Artah Zaferi ve Hârim Kalesi’ni Fethinin Dış Siyasete Etkileri (Ağustos 1164)

Authors : Serkan Özer

Pages : 754-774

Doi:10.21547/jss.1581266

View : 49 | Download : 32

Publication Date : 2025-04-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Yaklaşık iki yüzyıllık bir süreyi kapsayan (1096-1291) Haçlı-Müslüman ilişkilerinde Antakya, Kudüs, Dımaşk, Haleb, Musul, Mısır gibi bazı coğrafi bölgeler askeri, siyasi, dini, iktisadi ve jeostratejik önemleriyle öne çıkmaktadır. Bu önem, bir yönetim merkezine bağlı olarak Haçlıların veya Müslümanların hâkimiyetinde olan ya da zaman zaman taraflar arasında çatışmalara sahne olarak el değiştiren kaleler için de geçerlidir. Hatta bazen bir kale, geniş bir alanın güvenlik kilidi görevini de gördüğünden bazı kaleler, saldırılar için bir hareket üssü ya da zor durumlarda sığınılacak müstahkem bir yapı hâline gelmektedir. Bu bağlamda Antakya’ya yaklaşık 40, Haleb’e ise 88 km. mesafede ve Antakya’dan Haleb’e giden yola hâkim bir noktada bulunan müstahkem Hârim Kalesi, yolun kontrolü açısından tarafların mutlaka hâkim olmak istedikleri bir yer olmuştur. Haçlı ordularının Antakya’yı kuşattıkları esnada 1098’de Haçlıların eline geçen Hârim, bu tarihten sonra mücadele sahalarından biri olarak Haçlılara müdahale eden Türk-İslam ordularının, cihad ruhunu canlandıran Musul atabeyi İmâdeddîn Zengî’nin ve onun sonrasında da Nûreddîn Mahmûd’un hedefinde yer almıştır. Bu bağlamda 1163-1164 yılları arasında Hârim ve çevresinde cereyan eden mücadeleye yoğunlaşan çalışmada Hârim Kalesi’nin arz ettiği jeostratejik konum ve hâkimiyet mücadelesi vurgulanmış; Haçlıları Artah yakınlarında 1164’te büyük bir hezimete uğratarak ordunun tüm lider kadrosunu esir alan Nûreddîn Mahmûd’un Hârim Kalesi’ni fethi ve bu fethin Müslümanlar, Haçlılar ve Bizans açısından neleri ifade ettiği dönem kaynakları üzerinden analiz edilmiştir. Ulaşılan sonuçlarla da Müslüman-Haçlı ilişkilerinin çok yönlülüğü gösterilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Hârim Kalesi, Artah Savaşı, Haçlılar, Nûreddîn Mahmûd Zengî