Orta Çağ’da Viranşehir’in Muhkem Kalesi: Çimdin Kale (Eski Kale)

Authors : Sevcan Ölçer

Pages : 458-478

Doi:10.21547/jss.1581890

View : 86 | Download : 64

Publication Date : 2025-04-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Medeniyetlere ait savunma sistemlerinden biri kalelerdir. Coğrafi olarak önemli yerlerde inşa edilen kalelerin en temel işlevi iskân edildikleri yeri düşman işgalinden korumaktır. Devletlerin idari, siyasi ve ekonomik yapılanmasında rol oynayan kaleler Anadolu’daki pek çok kentte bulunmaktadır. Orta Çağ’da stratejik öneme sahip yerlerin muhafaza edilmesi için inşa edilen kalelerden biri de Çimdin Kale (Eski Kale)’dir. Orta Çağ kaynaklarında “Qal’at Jumlayn” olarak yer alan Çimdin Kale, aynı kaynaklarda “Shabakhtan” olarak geçen Tektek Dağları bölgesinde, Şanlıurfa’nın Viranşehir ilçesine bağlı Eski Kale Köyü’nde kayalık bir tepe üzerinde yer almaktadır. Kalenin 11. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar çeşitli dönemlerde tamir edilerek kullanıldığı bilinmektedir. Türk ve İslâm Tarihi açısından önemli olan Çimdin Kale’nin şimdiye kadar üzerinde durulmamış olması önemli bir eksikliktir. Bu çalışmada konuyla ilgili daha önce yapılan araştırmalar göz önüne alınarak, Çimdin Kale’nin stratejik konumu ve içinde yer aldığı tarihi olaylara kısaca değinilmiş, Orta Çağ’da üstlenmiş olduğu fonksiyonlarına ve önemine işaret edilmiştir. Bizans, Eyyubi ve Memluk dönemlerinde kullanıldığı anlaşılan kalenin yapısal ögelerinden ve mimari özelliklerinden bahsedilerek, mimari elemanlar yönünden benzer olduğu savunma yapıları ile karşılaştırması yapılmıştır. Anlatımlar, kitabeler, mevcut haritalar, güncel fotoğraflar ve alan çalışmasından elde edilen verilerle desteklenerek devam etmiştir. Sonuçta kale ile ilgili bazı noktalar aydınlatılmış, kalenin günümüzdeki durumu değerlendirilmiş ve önerilerde bulunulmuştur.
Keywords : Viranşehir, Kale, Orta Çağ, Jumlayn, Çimdin