12.-13. Yüzyıllarda Sampson (Priene) ve Çevresinde Bizanslı Toprak Sahipleri ve Kentsel Mekâna Etkileri

Authors : Alican Özkavruk

Pages : 775-784

Doi:10.21547/jss.1587004

View : 85 | Download : 62

Publication Date : 2025-04-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Aşağı Menderes Vadisi’nde, özellikle Priene çevresinde 12. yüzyıldan itibaren mülk sahibi ailelerin yükselişi belirgin bir şekilde gözlemlenmektedir. Bu dönemde, Priene Geç Bizans Dönemi kayıtlarında “Sampson Episkepsisi” olarak anılmaktadır. Bu terim, imparatorluk hanedanlarıyla bağlantılı ya da yüksek rütbeli aristokratlar tarafından yönetilen, bağımsız idari birimleri tanımlamak için kullanılmıştır. Priene, Sampson Episkepsisinin merkezi olarak belirlenmiştir ve bu dönemde Arete Doukiana gibi yüksek rütbeli toprak sahipleri, bölge üzerindeki etkilerini artırmıştır. Özellikle, Sabas Asidenos’un Haçlıların Konstantinopolis’i almasının ardından Sampson kasabasını yönetmesiyle, yerel aristokratların önemi daha da artmıştır. Bölge, 7. yüzyılda Arap akınlarının etkisiyle olumsuz bir şekilde etkilenmiştir. Bu durum, kentteki arkeolojik ve yazılı kayıtların eksikliğiyle kendini göstermektedir. Kent merkezinin bu dönemde terk edildiği ve nüfusun daha korunaklı olan yüksek bölgelere, özellikle akropole yöneldiği anlaşılmaktadır. 10. yüzyıldan itibaren imparatorluk ve bölge genelinde tekrar bir toparlanma dönemi ortaya çıkmaktadır. Ancak 1071 sonrasında, Türklerin Anadolu\\\'ya yerleşip Batı Anadolu kıyılarına kadar ilerledikleri anlaşılmaktadır. Bu dönemde, Batı Anadolu\\\'nun birçok kenti Türk yöneticilerinin hakimiyeti altına girmiştir. Ancak, Priene ve çevresi bu süreçten etkilenmemiştir. Toprak sahiplerinin himayesi altında, 12. ve 13. yüzyıllarda Priene ve çevresinde gerçekleştirilen inşa ve onarım faaliyetleri ile kilise yapılarının sürekliliği gibi unsurlar, Priene\\\'nin yeniden gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur. Bu süreç aynı zamanda, bölgedeki nüfus artışını da tetiklemiştir. Menderes Vadisi’nin verimli tarımsal alanları hem Bizans İmparatorluğu hem de yerel toprak sahipleri için stratejik bir öneme sahipti. Bu dönemdeki yerleşim faaliyetleri, yerel aristokratların kentsel süreklilikteki rollerini pekiştirmiştir. Bu bağlamda, Menderes Vadisi\\\'nin tarihsel gelişimi, bölgedeki yerel güç dengelerinin ve sosyoekonomik ilişkilerin bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
Keywords : Sampson (Priene), Bizanslı Toprak Sahipleri, Episkepsis, Kentsel Devamlılık, Bizans Kentleri