EKONOMİK RASYONELLİĞİN ELEŞTİRİSİ: HERBERT SİMON’UN SINIRLI RASYONELLİK ANALİZİ

Authors : Musa Demirhan, Taher Mirabi

Pages : 203-221

Doi:10.46849/guiibd.1361355

View : 72 | Download : 83

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Other Papers

Abstract :Rasyonalite, sadece ekonomik açıdan değil, aynı zamanda felsefi, sosyal ve psikolojik boyutlara da sahip bir kavram olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenle rasyonellik konusunda çok çeşitli görüşlerle karşılaşılmaktadır. Bu görüşlerden biri de rasyonelliği kişisel çıkara dayalı değişmez bir varsayım olarak gösteren geleneksel iktisat yaklaşımıdır. Tam rasyonellik yaklaşımına birçok eleştiri yapılmıştır. Bu eleştirilerden biri de Herbert Simon\\\'un önerdiği tam rasyonelliğe karşı sınırlı rasyonelliktir. Klasik iktisadın, faydanın temelde hedefe ulaşmada özetlendiği tam rasyonellik yaklaşımını eleştiren Simon, karar sürecini, tamamen bilgiye sahip bir kişinin tasarrufunda olan bir süreç değil, dışsal ve içsel çeşitli faktörlerin etkisi altında olan bir süreç olarak değerlendirmektedir. Sonuçta insanın verdiği karar tamamen optimal bir karar değil, aksine onu araştırmayı ve değerlendirmeyi bırakacak belli bir tatmin düzeyine getiren bir karar olarak değerlendirilmektedir. Tam rasyonellik yaklaşımının aksine, bireyin yapılan seçimden duyduğu tatmin, kişisel menfaatin tam olarak gerçekleşmesinden kaynaklanan tek fayda değildir; aynı zamanda karar vericinin inancını, sosyal ve bireysel tatminini de takip etmektedir. Simon\\\'un araştırma yöntemi basit ve açık olmasına rağmen, görünen o ki bu teorinin sonucu, yönteminden daha çok önem arz etmektedir. İktisat teorisinin temel taşı olarak kabul edilen tam rasyonellik gerçeklikle örtüşemiyorsa, geleneksel iktisat teorisinin toplumu anlama ve toplumun sorunlarına çözüm üretecek pratik öneriler sunma yeteneğine sahip olmadığı sonucuna ulaşılabilinmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, rasyonalite kavramının sadece ekonomik boyutta değil, aynı zamanda felsefi, sosyal ve psikolojik açılardan da incelenerek, bu çeşitli bakış açılarıyla karşılaşılmasının araştırılmasının yanı sıra insan davranışlarının alternatif teorilerine vurgu yapmaktır.
Keywords : Ekonomik Rasyonellik, Herbert Simon, Rasyonel Seçim Teorisi, Rasyonel Davranış, Rasyonellik