Sözlü Kültürün Gezgin Kahramanı İncili Çavuş Fıkralarında Mekân Kavramı

Authors : Alev Öztürk Merdin

Pages : 657-673

Doi:10.31592/aeusbed.1509726

View : 33 | Download : 21

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kültürel mirasın çerçevesini, toplumun sahip olduğu sözlü ve yazılı hafıza ürünleri belirlemektedir. Sözlü kültür, bir milletin geçmişten günümüze değin sahip olduğu kollektif bellek ürünleridir. Bellek ürünlerinin nesilden nesile aktarılmasında anlatı türleri önemli bir taşıyıcı konumundadır. Toplumun üretmiş olduğu bu ürünler, edebî metinler aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarılabilmektedir. Halkbilimi ürünlerinin aktarım sürecinde ürünün bağlam merkezli araştırılması, halk anlatılarının çok yönlü ele alınma gereksinimini de ortaya koymaktadır. Fıkra türü, toplumun kültürel değerlerini kısa ve öz bir biçimde yansıtan sözlü kültür unsurları arasındadır. İncili Çavuş, yaşamı hakkında net bir bilgi bulunmayan, Osmanlı devleti zamanında saray çevresinde yaşadığı düşünülen bir fıkra kahramanıdır. Onun eserlerinde var olan gerçeklik algısı, dönemin sosyolojik durumunu aktarması açısından diğer fıkra kahramanlarına nazaran daha belirgindir. Onun fıkralarında mekân algısı kollektif birlikteliği bütünleyen gerçekliktedir. İncili Çavuş ve ona bağlı gelişen fıkra anlatılarını bu minvalde incelemek, halkbilimi unsurlarının oluştuğu bağlamı ve geleneğe katkısını ortaya koymak açısından oldukça önemlidir. İncili Çavuş’un eserlerinde mekân incelemesinin bağlamsal açıdan ele alınmasının amaçlandığı bu çalışma, Osmanlı devleti döneminde kentin kimliğinin zenginleşmesine hizmet eden tarihî mekân ve unsurların performans teoriye bağlı olarak tasnif edilerek geleneğin sürdürülebilmesine katkı sağlama amacındadır. Böylece çeşitli kaynaklardan istifade edilen toplam 100 adet İncili Çavuş fıkrası çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Çalışmada fıkra metinlerinin seçiminde (Yıldırım 1999), (Koz 1992), (Akçar 2010), (Turan, 2018) adlı çalışmalardan yararlanılmıştır.
Keywords : Sözlü kültür, fıkra, İncili Çavuş, mekân, mizah