Filistin ve Gazze Bağlamında Osmanlı ve Kapitalist İktisat Paradigmalarının Orta Doğu’ya Yansımaları

Authors : Oktay Aktürk

Pages : 203-222

Doi:10.31592/aeusbed.1602148

View : 44 | Download : 66

Publication Date : 2025-02-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Günümüz Ortadoğu’sunu teşkil eden Filistin, Suriye ve diğer devletlerin yaşadığı siyasi ve iktisadi sorunların anlaşılması bu bölgenin tarihsel gelişimini tahlil etmeyi gerektirir. Bölgede yaklaşık 400 yıl hakimiyet kurmuş olan Osmanlı İmparatorluğu ile Batı kapitalizminin dayandığı iktisat paradigmasının anlaşılması yapılacak tahlilin de isabetliliğini arttıracaktır. Bu çalışmada öncelikle Osmanlı ekonomisinin dayandığı iktisat paradigmasının bölgenin iktisadi ve siyasi yapısına yansıması incelenmiştir. Batı kapitalizminin çevre ülkelere yansıması ve sömürgeci anlayışının tahlili de sömürgeci devletlerin19. yüzyıl sonrası Ortadoğu’ya yaklaşımlarının tespiti amacıyla ele alınmıştır. Her iki iktisat paradigması da dış dünyaya yansıyan veçheleri nispetinde yapısal ve iktisadi dünya görüşleri bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışmada Batı kapitalizminin diğer ülkelerle ilişkisi bağımlılık teorisi ekseninde incelenirken, çevre ülkelerde nasıl bir tahribat doğurduğu ve bu tarihsel tecrübenin Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflamasıyla biçim değiştirerek Ortadoğu’ya nasıl sirayet ettiği, bugünkü siyasal ve insani dramın arkasında da kapitalist çıkarların yattığı gerçeği ortaya konulmuştur. Bu bağlamda Filistin topraklarında suni bir biçimde kurulan İsrail’in de aslında Batı kapitalizminin sömürgeleştirme tecrübesinin bir yansıması ve Yahudi kökenli uluslararası sermayenin bir koalisyonu olduğu iddiası ileri sürülmektedir. Ortadoğu’nun eski çağlardan beri ticaret yollarının önemli bir kavşak noktası oluşu ve günümüzde başta petrol olmak önemli düzeyde enerji kaynaklarını ve enerji geçiş güzergahlarını barındırması Batılı kapitalistlerin politik tavırlarının belirleyicisi olmuştur. Bu kapitalist zihniyet anlaşılmadan ve aşılmadan Ortadoğu’nun problemlerinin giderilmesi mümkün gözükmemektedir. Çalışmada karşılaştırmalı tarihsel analiz metodu kullanılmıştır.
Keywords : Kapitalizm, Osmanlı iktisadı, sömürgecilik, Ortadoğu, Filistin, Suriye