Memduh Şevket Bey’in Josef Stalin’le Gerçekleştirdiği Mülakata Göre Sovyet Rusya’nın Milli Mücadele’ye Bakışı

Authors : Betül Tekinsoy

Pages : 187-206

Doi:10.31592/aeusbed.1576450

View : 37 | Download : 24

Publication Date : 2025-03-26

Article Type : Research Paper

Abstract :I. Dünya Savaşı sonunda batılı devletlerin gerek Anadolu’ya gerekse Sovyet topraklarına yönelik emperyalist politikaları Türkiye ve Sovyet Rusya’nın ortak paydada buluşarak işbirliği yapmalarını kaçınılmaz hale getirmiştir. Bolşevik İhtilali sonucunda Çarlık Rusya’nın yıkılması ile kurulan Sovyet Rusya, Anadolu’da komünist ideolojinin yayılması için politikalar geliştirmiştir. Sevr Antlaşması ile birlikte Batılı devletlerle anlaşmaya varılamayacağına anlayan ve yönünü Doğu’ya çeviren Ankara Hükümeti ise çeşitli diplomatik ilişkiler kurmak yoluyla Milli Mücadele için Sovyetlerden para ve silah yardımı temin etmeyi amaçlamıştır. Türkiye ile Sovyet Rusya arasında başta siyasî ve askerî olmak üzere birçok alandaki dostluk ilişkilerinin temelleri, I. Dünya Savaşı’nın sonundan Büyük Millet Meclisi’nin (BMM) açılmasına kadar geçen dönemde atılmıştır. Bu süreçte hem Sovyet Rusya ile hem de Azerbaycan ile işbirliğini geliştirmek isteyen BMM hükümeti resmi temsilciler aracılığıyla ilişkilerini sürdürmek istemiş ve Bakü’de bir temsilcilik açmaya karar vermiştir. Sadece Azerbaycan’da değil, tüm Kafkasya’da Türkiye’yi temsil etmekle görevlendirilen Memduh Şevket Bey, Türkiye’nin yurt dışındaki ilk resmi temsilci sıfatıyla 12 Ağustos 1920’de Bakü’ye gönderilmiştir. Çalışmamızda Memduh Şevket Bey’in, o dönemde Sovyetlerin Hariciye komiseri olan Stalin ile Kasım 1920’de yaptığı mülakat hakkında bilgi verilmiştir. Söz konusu mülakattan yola çıkılarak, Sovyetlerin Enver Paşa başta olmak üzere İttihatçılar, Anadolu’da sosyalizmin yayılması ve Türkiye’nin talep ettiği yardımlar gibi daha birçok mesele hakkındaki düşünceleri ve bu düşünceler ekseninde Sovyetlerin Türk Milli Mücadelesine bakışı incelenmiştir. Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivinde yer alan, Memduh Şevket Bey’in Stalin ile yaptığı mülakata dair raporu temel kaynak olarak kullanılmış olup, ayrıca dönemle ilgili kaleme alınan telif ve tetkik eserlerden de yararlanılmıştır.
Keywords : Türk-Sovyet İlişkileri, Memduh Şevket Bey, Stalin, Milli Mücadele