Kentsel morfoloji ve planlama: Hermann Jansen’in planlama anlayışına yönelik bir çözümleme

Authors : Tolga Ünlü

Pages : 154-183

Doi:10.37246/grid.1275141

View : 139 | Download : 108

Publication Date : 2024-04-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Türkiye’de Erken Cumhuriyet Dönemi planlama pratiklerinde etkin bir yeri olan Hermann Jansen’in kentsel mekanı biçimlendirmeye yönelik ilkelerine yönelik morfolojik bir çözümleme geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu çerçevede kentsel morfoloji perspektifi ile bir değerlendirme yöntemi geliştirilmiş ve Jansen’in üretmiş olduğu farklı planlarda kentsel mekanın biçimlendirilmesine yönelik tutumu tartışılmıştır. Jansen’in salt Türkiye’de değil dünyanın birçok kentinde planlar ürettiği dönem, aynı zamanda kentsel morfolojinin geliştiği dönemdir. Jansen’in kentsel morfoloji alanı ile herhangi bir ilişkisinin olduğuna yönelik bir bulgu bulunmamakla birlikte, Jansen kentsel morfolojinin sunmuş olduğu kuramsal ve metodolojik çerçeve içinde, kenti parça bütün ilişkisi içinde üretilen tutarlı bir bütünlük olarak ele almış ve alt, orta ve üst ölçeklerde farklı kararlık düzeylerinde kentsel örüntüler öngörmüştür. Camillo Sitte’nin yaklaşımı ve Bahçe Kent hareketinin etkisinde özgün bir planlama yaklaşımı geliştiren Jansen, tarihi şehirde pitoresk etkinin güçlendirilmesi ve yeni gelişme alanlarında geniş bahçeler içinde müstakil evlerin bulunduğu az yoğunluklu bir yerleşimin oluşturulmasına yönelik bir arayış içinde olmuştur. Plancının, plan kararı geliştirirken, üretimine katkıda bulunduğu mekanın nasıl bir ürün olacağının, hangi nitelikleri taşıyacağının farkında olması gerektiğine yönelik önemli katkılar yapmıştır. Bu çerçevede Jansen ve dönemin planlama pratikleri günümüzde mekan üretme süreçlerine yabancılaşan plancılar için önemli bir kavrayış sunmaktadır. Mekanın değişim ve dönüşümüne yönelik plancının gerçekleştireceği morfolojik incelemeler, plancı için mekanı bir araştırma nesnesi haline getirirken aynı zamanda hakkında karar üreteceği mekanı tanıması, tanımlaması ve mekana yönelik bilgi biriktirmesini sağlayacaktır. Bu durum, planlama süreçlerinde araştırma ile uygulama arasında ilişkinin kurulmasına da katkı yapacaktır.
Keywords : Kentsel morfoloji, kentsel planlama, Hermann Jansen