İlâhi ve Beşeri Fiillerde Sefeh ve Sefihler

Authors : Hilmi KARAAĞAÇ

Pages : 414-443

Doi:10.53683/gifad.1273739

View : 49 | Download : 118

Publication Date : 2023-07-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Fiil, bir varlıktan meydana gelen iş ve eylemler demektir. Fiilin iyi ve değerli olmasını sağlayan çeşitli etkenler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; bir amacı gerçekleştirmek, failine yarar sağlamak veya ondan bir zararı uzaklaştırmak, hakikate uygun ve makul olmak, ödül veya cezayı gerektirmektir. Bu özellikleri taşıyan fiiller güzel ve hikmetli olmaktadır. Buna karşın bu özellikleri taşımayan fiiller Kur’ân’da sefeh kavramıyla nitelendirilmekte, bu fiilleri işleyenler ise sefih olarak adlandırılmaktadır. Sefeh; düşünce, söz ve işte hafiflik, ahmaklık ve düzensizlik demektir. Kur’ân-ı Kerim’de on yerde sefeh kavramı ve türevleri insan fiilleri ile ilişkili olarak kullanılmıştır. Bu ayetlerde muhatap; malını idare etme ehliyeti bulunmayanlar ile peygamberlerin davetine karşı çıkanlardır. Ayrıca cehaletleri nedeniyle kız çocuklarını öldüren müşrikleri ve müminleri sefihlikle suçlayan münafıkları Kur’ân, bu davranışları nedeniyle sefihler olarak isimlendirmektedir. Kelam alimleri ise sefeh kavramını ilahi fiillerle bağlantılı olarak ele almışlardır. Onlara göre ilahi adalet, ilahi hikmet veya ilahi kudret nedeniyle Allah, sefeh işleri yapmaktan uzaktır. Mu’tezile’ye göre Allah adaletli olduğundan, Mâtürîdîlere göre ise hikmetli olduğundan sefeh fiiller işlemez. Eş’arilere göre ise sınırsız kudretiyle Allah mülkün tek sahibidir. O’nun fiilleri sefehlikle nitelenemez. Bu çalışmamızda; sefeh kavramı, Kur’ân’ın sefih olarak nitelediği kişiler ve davranışları ele alınacaktır. Ayrıca itikadi mezheplerin ilahi fiil – sefeh ilişkisine dair görüşlerine özetle yer verilecektir.
Keywords : Sefeh, Sefih, İlahi Fiiller, Beşeri Fiiller, Hikmet