Bingöl Havzası ve Çevresinde Aktif Tektonizmanın Jeomorfoloji Üzerine Etkileri

Authors : Kemal KIRANŞAN, Kenan AKBAYRAM, Vedat AVCİ

Pages : 1110-1129

Doi:10.36362/gumus.941564

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2021-09-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Herhangi bir sahanın jeolojik gelişiminde ve aktif tektoniğin rolünün anlaşılmasında jeomorfolojik kayıtlar temel araştırma kaynağı sunarlar. Bingöl Havzası, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat Bölümü’nün doğu kesiminde bulunur. Bingöl Havzası, Türkiye’nin önemli aktif yapısal unsurlarından Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ)’nda oluşmuş tektonik havzalardan biridir. Bu çalışmanın amacı, Bingöl Havzası ve çevresinde aktif tektonizmanın jeomorfoloji üzerindeki etkilerinin ortaya konulmasıdır. Bu amaç için basılı ve sayısal jeoloji ve topoğrafya haritaları, diri fay haritaları, 10*10 m çözünürlüklü sayısal yükselti modeli, deprem kataloğu verileri, Google Earth verileri ve saha çalışması verileri kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojileri ile jeomorfolojik yöntemler kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda Bingöl Havzası ve çevresinde aktif tektonizma etkisiyle eğim değerlerinin kısa mesafelerde değiştiği görülmüştür. Bingöl Havzası ve çevresinde aktif tektonizmanın etkisiyle asılı vadiler, fay diklikleri, heyelanlar, çöküntü gölleri (sag-pond), üçgen yüzeyler, çizgisel vadiler, ötelenmiş akarsular, alüvyal yelpazeler, kapatıcı sırtlar ve basınç sırtları gibi birçok şekillerin oluştuğu belirlenmiştir. Ayrıca havzada bulunan Kuvaterner yaşlı birçok şekillerin (alüvyon yelpazesi, taraça v.b) aktif tektonizma sonucunda deformasyona uğradığı ortaya konulmuştur. Bingöl Havzası için literatürde yer alan aktif fayların birçoğunun eksik olduğu görülmüş ve sahadaki aktif fay haritalarının çiziminde morfolojik verilerin daha fazla oranda göz önüne alınması gerektiği anlaşılmıştır.
Keywords : Doğu Anadolu Fay Zonu, jeomorfoloji, Aktif Tektonizma, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Bingöl Havzası