AMPİRİZM: İNGİLİZ EKONOMİ POLİTİK VE HUKUKİ DÜZENİNİN KURUCU EPİSTEMOLOJİSİNİN FELSEFİ KÖKENLERİ VE GELİŞİMİ

Authors : Şefik Taylan AKMAN

Pages : 857-931

Doi:10.32957/hacettepehdf.989083

View : 22 | Download : 15

Publication Date : 2021-12-29

Article Type : Research Paper

Abstract :İngiltere’de ampirizm, feodalizmden kapitalizme geçiş sürecinde doğa bilimleri ve felsefede yeni bir epistemolojik anlayış ve yöntem olarak ortaya çıkmıştır. Ampiristlere göre insanın sahip olduğu bütün bilgi duyumsal algılamadan kaynaklanmaktadır. Gözlem ve deneyime dayanmayan doğuştan hiçbir bilgi yoktur. Onlar bilginin edinilmesinde algılayan ve deneyimleyen özneyi merkezileştirerek felsefeyi dünyevileştirme eğilimindedirler. Kapitalizmin gelişimine koşut olarak bu dünyevileşme, burjuvazinin ekonomi politik ve hukuki ideolojisinin temellerini biçimlendirmiştir. Üretim kapasitesinin ve verimliliğin artırılması için yeni tekniklerin kullanılması zorunluluğu bilimsel araştırmaları teşvik etmiştir. Ampirizm bu aşamada deney ve gözleme verdiği önem ile bilimsel bir metodoloji olarak ön plana çıkmıştır. Aynı dönemde İngiltere’de ampirizm, felsefinin de bir konusu haline gelmiştir. Epistemolojik bir hüviyet kazanan felsefi ampirizm bilginin kaynağı, nasıl edinildiği, sınırları ve insanın bilme kapasitesi gibi sorunlarla ilgilenmiştir. Bu çalışmada ampirizmin ortaya çıkışı ve gelişimi öncelikle doğa bilimlerinin bir yöntemi olarak benimsenmesi ekseninde ele alınacaktır. Ardından ampirist felsefe Bacon, Hobbes, Locke, Berkeley ve Hume gibi en önemli temsilcilerinin epistemolojik görüşleri çerçevesinde değerlendirilecektir. 16. yüzyıldan 18. yüzyıla uzanan süreçte, ampirist filozofların epistemolojik yaklaşımlarındaki değişimler İngiliz ekonomi politik ve hukuki düzenindeki dönüşümler göz önüne alınarak ayrıntılı bir biçimde incelenecektir.
Keywords : ampirizm, ampirist epistemoloji, ampirist metodoloji, ampirist filozoflar, ampirizm ve kapitalizm ilişkisi