Endokrin Bozucu Kimyasal Maddelere ve Etki Mekanizmalarına Genel Bir Bakış

Authors : Büşra YILDIZ FENDOĞLU, Belma KOÇERGÜMÜŞEL, Pınar ERKEKOĞLU

Pages : 30-43

View : 22 | Download : 17

Publication Date : 2019-01-15

Article Type : Review Paper

Abstract :Günümüzde, endokrin bozucu kimyasal maddelerin çevre ve insanlar üzer- indeki etkilerinin araştırılmasına yönelik çalışmalar oldukça ilgi görmekte- dir. Endokrin bozucu kimyasal maddeler, endokrin sistemin normal işleyişini değiştirerek bireyde ya da sonraki kuşaklarında olumsuz etkiler oluşturabilirler. İnsanlar, endokrin bozucu kimyasal maddelere farklı birçok kaynaktan maruz kalmaktadır. Bu kaynakların başında gıdalar, ambalaj malzemeleri, kozmetikler ve ilaçlar gelmektedir. Bu kimyasal maddelere maruziyet ile ortaya çıkabilecek toksik etkilerdeki temel kritik faktörlerden en önemlisi maruziyet yaşıdır. Özel- likle prenatal ve erken postnatal dönemdeki maruziyetler toksik etkilerinin daha şiddetli bir şekilde ortaya çıkmasına yol açabilir. Bunun yanında, maruz kalınan endokrin bozucunun yapısal özellikleri ve bu kimyasal maddelere karışım halde maruz kalma toksisitenin derecesini etkileyebilir. Endokrin bozucu kimyasal maddelerin çoğunun toksik etki mekanizmaları tam olarak bilinmemekle bir- likte, oksidatif stres, genotoksik ve/veya epigenetik etkiler, nükleer reseptörlerle etkileşme ve endojen hormonlara duyarlılığını arttırma gibi birçok farklı etkilerin bir ya da birçoğu yoluyla toksik etki oluşturabildikleri söylenebilir. Bu derleme kapsamında, endokrin bozucuların kullanım alanları, sınıflandırılmaları, etki mekanizmaları ve organ/sistemler üzerindeki toksik etkilerinden söz edilecektir.
Keywords : Endokrin bozucu kimyasal maddeler, etki mekanizması, bisfenol A