Soyut ve Somut Sınırların Bilişsel Esneklik Üzerine Etkisi

Authors : Hüseyin Zahid CAMBAZ, Gülten ÜNAL

Pages : 1-17

Doi:10.32600/huefd.772811

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın amacı, farklı bilgi tiplerinden oluşan yönergelerin ve tablo çizgilerinin bilişsel esneklik düzeyi (BED) üzerindeki etkisini araştırmaktır. Farklı anlamsal kategorilerden kelimeleri kullanarak cümle oluşturulması istenen katılımcılar, farklı bilgi tipleri (iki uçlu, kıyaslamalı, ölçekli ve karmaşık) içeren yönergelerle ve kendilerine verilen kelimeleri çevreleyen tablo çizgileriyle manipüle edilmiştir. Yönergeler soyut sınırları, tablo çizgileri ise somut sınırları temsil etmektedir. Çalışmaya 122 kadın, 28 erkek toplam 150 kişi katılmıştır. Çalışmada üç farklı ana hipotez bulunmaktadır: Birinci hipotez ile dört farklı bilgi tipi manipülasyonunun soyut sınırlar üzerinden, ikinci ana hipotez ile çalışmada verilen kelimelere tablo çizgilerinin eklenmesiyle somut sınırlar üzerinden BED’deki değişimler incelenmiştir. Üçüncü ana hipotez ile de tablo çizgilerinin BED’i iki uçlu ve karmaşık bilgi tiplerinde ne şekilde etkilediği araştırılmıştır. Bulgulara göre, birinci ana hipotez için soyut sınırların BED’i etkilemediği, fakat ikinci ana hipotez için bilgi tipinin BED’i etkilediği bulunmuştur. Yine, ikinci ana hipotezde bilgi tipi ve tablo çizgisi ortak etkisinin anlamlı farklılık oluşturduğu saptanmıştır. Bu farklılığı ele alan üçüncü ana hipotez ise, kelime tablosu çizgilerinin, farklı bilgi tiplerini içeren yönerge koşullarında, BED’de farklı yönlerde değişikliğe neden olduğu ortaya çıkmıştır. Tablo çizgilerinin, farklı bilgi tipleri ile BED arasındaki ilişkide moderatör bir rol üstlendiği regresyon analiziyle kurulan modelle de doğrulanmıştır. Sonuç olarak bilginin az seçenekli ve iki uçlu olarak verildiği yönerge koşulunda tablodan kullanılan kelime sayısı anlamlı düzeyde artmıştır. Bilginin çok seçenekli ve karmaşık olduğu yönerge koşulunda ise tablo çizgileri BED’i, üretilen toplam kelime sayısını ve tablodan kullanılan kelime sayısını anlamlı düzeyde azaltmıştır. Buna göre, tablo çizgisinin iki uçlu yönergede pozitif yönde etki oluşturduğu, karmaşık yönergede ise negatif yönde etki oluşturduğu bulunmuştur. Diğer yandan, tablodaki duygusal kelimeleri kullanan katılımcılar daha fazla kelime üretmiş ve çalışmayı daha çok seven katılımcılar ise daha fazla duygusal kelimeler kullanmıştır. Çalışma özellikle soyut ve somut sınırlar bağlamında bilişsel esnekliğin bilişsel olarak işleyişini göstermesi açısından önemlidir.
Keywords : Bilişsel Esneklik, Soyut Sınır, Somut Sınır, Bilgi Tipi, Tablo Çizgisi