Sözlü Kültür Verimlerinde Erkekliğin İz Sürümü: Köroğlu Tipolojisi ve Erkekliğin Kültürel İnşası

Authors : Esra Akbalık

Pages : 486-501

Doi:10.32600/huefd.1409299

View : 43 | Download : 116

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebi verimler arasında özellikle sözlü kültür eserleri toplumsal ruhu ve bakışı derin ve etkili bir şekilde aksettirme özelliğine sahiptir. Asırların katkı ve birikiminden, sansüründen geçen söz konusu verimler toplumların algılama ve alımlama biçimlerini, görüşlerini, zevk ile estetik anlayışlarını, beğeni ve yergilerini yansıtması bakımından oldukça kıymetlidir. Toplumsal olanın ifade edilmesinde etkili araçlardan birisi olan sözlü kültür verimleri cinsiyet okumaları için de elverişli metinlerdir. Toplumda etkin olan kültürel değerlerle beslenen halkbilimi verimleri üzerinde, toplumsal cinsiyete ilişkin yapılacak çalışmalar ‘erkeklik’ in dilini, cinsiyet algı ve ilişkilerini anlamak için yeni pencereler açacaktır. Bu bağlamda, bu çalışmada Türk sözlü edebiyatının güçlü anlatılarından olan Köroğlu Destanı’nda özellikle Köroğlu tipi merkezinde ‘erkekliğin kültürel inşası’ ele alınacaktır. Çalışmada öncelikle erkeklik kavramı algısı, kurgusu ve ‘erkeklik’ kavramı ile ifade edilmek istenen anlam dünyası açıklanacak ve söz konusu kavram ve kavramın kendine mahsus dünyası Köroğlu Destanı üzerinden değerlendirilmeye çalışılacaktır. Zaman içerisinde ‘edinilen bir anlam’ olarak erkek kimliği, yaşam boyu sürecek sosyal bir süreçtir. Bu anlamda tek bir kategori olarak ‘erkeklik’ten ziyade farklı tarihsel bağlamlara yerleşik ve bu bağlamların gerektirdiği imaj, donanım ve pratiklerle şekillenmiş erkeklikler olduğu belirtilmelidir. Ancak toplumsal ve kültürel dinamikler çerçevesinde belirli erkeklik pratiklerinin ve kalıplarının öne çıktığı da görülmektedir. Köroğlu destanı evreninde ve destanın hayat bulduğu sosyo-kültürel zeminde hegemonik erkekliğin temsilcisi ve taşıyıcıları Köroğlu ve koçaklarıdır. Erkekliğin toplumsal ve kültürel temsili bakımından Köroğlu, idealize edilen bir figür olarak belirmektedir. Zengin çözümlemelere imkân sunan anlatılarda, başta bir fenomen olan Köroğlu ve beraberindeki erkeklerin deneyimleri, söylemleri, aralarındaki iktidar ilişkileri, erkeği ve erkekliği çeviren pratikler toplamı, erkeklik serüveninin menzilleri izi sürülecek konular arasındadır. Erkekliği kendi içinde şekillendiren güç dinamikleri, hegemonik erkeklik, iktidar, otorite, ataerkil düzenin erkekler arasındaki ilişkileri kontrol etme şekilleri özetle erkeği çevreleyen pratikler çalışmanın yol haritasının temel unsurlarını oluşturacaktır.
Keywords : Köroğlu, erkek, erkeklik, kültür, destan