Millî Mücadele Yılları Cephe Gerisinde Ulusal Bilinç ve Karşıtlığı: Batı Cephesinde Muhtarlar ve İmamlar

Authors : Özlem Çankaya

Pages : 659-675

Doi:10.32600/huefd.1513396

View : 44 | Download : 92

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Millî Mücadele yılları, siyasî, askerî ve sosyal yönüyle defalarca ele alınsa da bu çalışmalarda insan teması arka planda kalmıştır. Halbuki, bir savaş içerisinde olmak ve bu savaşın kurtuluş savaşı mahiyetinde olması insan hikâyesini anlamlı kılar. Dolayısıyla topyekûn savaşın yegâne unsuru her bir bireyin kendisidir. Mütareke dönemi ve Millî Mücadele yılları boyunca insanlar, kurtuluşu istemekte ancak kurtuluş yolunu hangi bayrağın peşinden giderek bulacağını bilmemekteydi. İşte Millî Mücadele yılları anlatılarını besleyen bu tereddüt ve çelişkiler, trajik olduğu kadar çok katmanlıdır. Bu katmanlı yapı “Savaş ve Toplum” perspektide ele alındığında karşımıza yeni kavramları getirmiştir. Modern bir kavram olan topyekûn seferberliğin etki ve derinliği daha önce hiç görülmediği kadar gündelik hayatla yoğruluyordu. Sıradan insanın savaş teamülü, kahraman yarattığı kadar ikna, rıza, inanç ve direnç gibi olumsuz çağrışımları da kapsamaktadır. Artık sıradan insan, meçhul olmaktan çıkarak kahramanlık sıfatlarını da marifet saymadan bazen fedakârlık, bazen korku gibi birbiriyle çelişir rollerin aktörü haline gelmişti. Özellikle Cihan Harbinin bu düzlemde yarattığı kimlik kargaşası ve ev cephesinin gündelik boyutunun fiziksel mekanlarla sınırlanamayacak kadar katmanlı olması, Zafer Toprak’ın ifadesiyle “içtimai vicdanları” şekillendirip sıradan kişi üzerinde seferberlik tasavvuru yaratmıştı. Bu temsilden yola çıkarak halkın seferberlik karşısında tavrını oluşturup yönünü belirleyen unsurlardan olan muhtar ve imam gibi devlet görevlilerinin yarattığı yerel düzeydeki ulusal bilinç ve karşıtlığı bu makalenin konusudur. Dolayısıyla, seferberliği bu sefer devlet gözüyle değil “aşağıdan tarih” bakış açısıyla devlet-toplum ilişkisinin önemli maddi dinamiklerinden olan muhtar ve imam gibi yerel unsurlar üzerinden ev cephesinde seferberliğe olan bireysel ve kolektif etkileri bağlamında başta daha önce yapılmış sözlü tarih anlatıları olmak üzere dilekçe, mahkeme zabıtları ve doğrudan dönem insanıyla diyaloğa girmemizi sağlayacak edebi metinler yoluyla iletişim kurmak dönemi algıladığımız perspektifi güçlendirir. Böylece mikro hikâyelerle ele alınan sıradan insanın makro düzeyde panoraması çizilecektir.
Keywords : Millî Mücadele, cephe gerisi, ulusal bilinç, muhtarlar, imamlar