HOMO ECONOMICUS TİPOLOJİSİNİN REDDİ: KARL POLANYI VE THORSTEIN VEBLEN’İN İKTİSADA BAKIŞ AÇILARI

Authors : Ertuğrul KIZILKAYA

Pages : 73-91

View : 16 | Download : 13

Publication Date : 2002-12-31

Article Type : Other Papers

Abstract :Yerleşik iktisadın varsayım olarak kabul ettiği insanın davranış düzlemi bir çok düşünür tarafından kıyasıya eleştirilmektedir. Söz konusu homo economicus tipolojisi, insanı kıtlık karşısında rasyonel seçimler ortaya koyan ve piyasa mekanizması çerçevesinde toplumsal düzenin kurulması yönünde davranan bir varlık olarak kurgulamaktadır. Ancak, Karl Polanyi ve Thorstein Veblen gibi düşünürler bu tarz bir yaklaşımı kabul etmemekte ve insanın, hem bir birey hem de bir toplumsal varlık olmak üzere, iki farklı niteliği olduğunu vurgulamaktadırlar. Dolayısıyla, yerleşik iktisadın rasyonel bireyinin aksine, insan bu iki farklı niteliği özelliğiyle bir içsel çatışma yaşamakta ve bu nedenle de nevrotik olarak tanımlanabilecek davranışlar sergilemektedir. Bu yaklaşım Durkheim’ın önermesi ile bir homo duplex tipolojisinin kurgulanabileceğini göstermektedir. Ancak, bu noktada söz konusu homo duplex’in bir boyutunun reel, bir diğer boyutunun ise ideal niteliğe sahip olduğu da vurgulanmalıdır. Bu çerçevede, bu ideal tip Eflâtun’un Beden ile Ruh arasındaki bölünmeyi yaşayan insanında köklerini bulmaktadır. Bu yaklaşımın kolaylıkla normatif ve metafizik karakterli tartışmaların bataklığına saplanmaya neden olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak, bu yaklaşım yanlışlanabilir bir biçimde ifade edilemese bile, en azından analitik karakterinden istifade etmek suretiyle düşünce dünyasını düzenlemeye yönelik bir regülatif ide olarak kullanılabilecektir.
Keywords :